بزرگنمايي:

یزد آنلاین - یزد - امروزه پژوهش و فناوری اطلاعات به عنوان یکی از شاخص های مهم توسعه یافتگی ، کلید شکوفایی اقتصادی و اجتماعی در سال های اخیر بیش از پیش مورد توجه مسئولان، برنامه ریزان اجتماعی و دولتمردان قرار گرفته است.
پژوهش حوزه ای است که می تواند، زمینه ساز تحولی شگرف خصوصا در کشورهای دارای اقتصاد تک محصولی باشد که این کشورها را به اقتصاد دانش بنیان و توسعه پایدار برساند.
موضوع هایی از جمله راه اندازی و حمایت از پارک های علم و فناوری، شرکت های دانش بنیان و فناوری نشان از توجه ویژه به حوزه پژوهش و فناوری سال های اخیر در ایران دارد.
اما، بسیاری از پژوهش ها به دلایلی به خصوص پژوهش های دانشگاهی چندان مورد توجه مسئولان، صاحبان صنایع و دست اندرکاران مرتبط قرار نمی گیرد، طوریکه بیشتر پژوهش ها پس از انجام و ارائه به استادان برای کسب مدرک، در قفسه کتابخانه ها خاک می خورد.
در ارتباط با موضوع پژوهشی و تحقیق، میزگرد «راهکارهای کاربردی کردن پژوهش در استان یزد» با حضور برخی کارشناسان مرتبط با حوزه پژوهش و فناوری در خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) مرکز یزد برگزار شد.
مجید جوادیان زاده، مدیرکل دفتر امور فرهنگی و اجتماعی استانداری یزد، محمد مهدی لطفی، معاون پژوهش و فناوری دانشگاه یزد، سیدعلیرضا افشانی، پژوهشگر و استاد دانشگاه و محمد قویدل مشاور ارتباطات و مدیر روابط بین الملل پارک علم و فناوری یزد به طرح دیدگاه های خود در باره کاربردی کردن پژوهش و فناوری در استان پرداختند.
** نهادینه کردن فرهنگ پژوهش/ پژوهش براساس نیاز
یک پژوهشگر اجتماعی و مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری یزد گفت: پژوهش، نگاهی نو به پدیده ها و کشف روابط جدید بین آنها اعم از طبیعی، اجتماعی و غیره است.
مجید جوادیان زاده افزود: جامعه ای که در آن فرهنگ چرایی نباشد، نیاز به پژوهش در آن احساس نمی شود، اگر پژوهشی هم انجام شود، نوعی رفتارهای نمایشی است.
این پژوهشگر اجتماعی اظهار کرد: فرهنگ ما باید فضا را برای اندیشیدن، نگاه های نو و افکار جدید باز کند و اجازه دهد افکار جدید ورود پیدا کنند و به پرسش ها و چرایی ها پاسخ دهد و در سطح نظری نیاز به پژوهش احساس شود.
جوادیان زاده تاکید کرد: برای تبدیل یک موضوع به فرهنگ باید آن را به ارزش ها، باورها و هنجارهای جامعه متصل کرد، پژوهش باید در جامعه براساس نیاز اجتماعی انجام شود.
مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری یزد به این باور است: امروز نظام آموزش عالی خصوصا حرکت غالب استادان و دانشجویان به سمت موضوع های صرفاً نظری و بسنده کردن به تهیه چند مقاله با هدف وزین کردن کارنامه تحصیلی بدون انجام پژوهش در حوزه عمل است.
** پرهیز از نگاه تجاری به پژوهش
این پژوهشگر اجتماعی با بیان اینکه محققان باید لباس ایثارگری برتن کنند، عنوان کرد: اگر به تاریخ پژوهش های ماندگار و موثر نگاه کنیم، می بینیم برخی از پژوهشگران سال ها در یک قوم زندگی کردند، مسائل و مشکلات را تحمل و وارد فضای آن محیط شدند تا پژوهشی انجام دهند.
وی با بیان اینکه نباید نگاه صرفا تجاری به پژوهش داشته باشیم، اظهار کرد: قبول دارم بخشی از پژوهش جنبه تجاری آن است مخصوصا در عصر جهان پساصنعتی یکی از کالاهای که تولید می شود، یافته های پژوهشی است.
این مسئول ادامه داد: بعضا مشاهده می شود برخی استادان کارهای پژوهشی را به عهده می گیرند و در بین دانشجویان تقسیم می کنند که نتیجه آن پژوهش، فاقد روح علمی است و انتظار حل مساله ای را در آن نخواهیم داشت.
** نبود ارتباط با حوزه کاربردی چالش پیش روی بخش پژوهش است
مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری یزد، نبود ارتباط بین پژوهش با حوزه کاربردی را از دیگر چالش های این حوزه بیان کرد و یادآور شد: باید گفتمان سازی و ارتباط بین حوزه پژوهش و کاربردی بودن آن صورت گیرد.
جوادیان زاده با بیان اینکه بسیاری از پژوهش ها کمی است، افزود: استفاده از روش های کیفی در پژوهش ها کمتر دیده می شود و از سوی دیگر نگاه دستگاه ها و مدیران اجرایی به بحث پژوهش آماری است به علت اینکه بهتر می توانند آن را منعکس کنند و فهم عوام هم آن را بهتر می پذیرد، اما این یک مشکل است.
** لزوم ایجاد ادبیات مشترک میان نهادهای دولتی و دانشگاه ها
مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری یزد بر لزوم ایجاد ادبیات مشترک میان دستگاه های دولتی و دانشگاه ها تاکید و گفت: باید از پژوهش در هنر هم استفاده شود، وقتی فیلمی با بودجه هنگفت ساخته می شود، نیاز به کار پژوهشی دارد، که هم اکنون بخش قابل توجهی از این کار به صورت اینترنتی انجام می شود و نتایج به دست آمده سطحی است.
وی می افزاید: به نظر می رسد، باید حوزه هنر به دانشگاه ها متصل شده و مصرف کننده یافته پژوهشی مراکز آموزشی عالی شود.
** پژوهش باید به زبان رسانه و مردمی بیان شود
وی با بیان اینکه پژوهش ها باید به زبان رسانه و مردمی بیان شود، می گوید: پژوهشگران باید یافته های به دست آمده از طرح خود را به زبان عامه تر برای مردم بیان و بازنویسی کنند.
مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری یزد عنوان کرد: اصطلاحی که به عنوان کتابخانه ای شدن کارهای پژوهشی مطرح می شود، درست نیست، زیرا بهترین مکان برای نگهداری پژوهش، کتابخانه است و هیچگاه نباید به پژوهش نگاه نشریه یا روزنامه داشت، بلکه پژوهش تولید دانشی است که در جای خود مورد استفاده قرار می گیرد.
جوادیان زاده وضعیت پژوهش را در جامعه قابل قبول ارزیابی کرد و افزود: هرچند وضعیت پژوهش در جامعه کنونی که درحال گذر است و دچار آسیب شده، اما در بخش های مختلف در بحث گفتمان سازی و سیاست ها استفاده می شود.
** تغییر رویکرد عرضه محور به تقاضامحور در حوزه پژوهش
همچنین معاون پژوهش و فناوری دانشگاه یزد با تبیین 2 رویکرد «عرضه محور» و «تقاضا محور» در حوزه پژوهش می گوید: پیش از این بیشتر به رویکرد عرضه محور توجه می شد اما اکنون باید رویکرد تقاضا محور مدنظر قرار گیرد و این نگاه باید از بخش صنعت و جامعه بجوشد و به پژوهش و فناوری و نهادهای مرتبط با آن جهت دهد.
محمد مهدی لطفی افزود: پژوهش و فناوری در دانشگاه ها باید برنامه محور و در راستای نیازهای حال و آینده باشد و بر این پایه، جریان مساله از حوزه نیاز به سمت دانشگاه ها فعال شود.
وی تصریح کرد: باید همه نهادهای مرتبط با حوزه پژوهش و فناوری فارغ از شعارزدگی و رفتارهای ظاهری در کنار یکدیگر به راه حل برسند.
عضو هیات علمی دانشگاه یزد تاکید کرد: حوزه های مرتبط با پژوهش و فناوری باید با تعامل و همکاری هم برای جهت دار و برنامه محور کردن این حوزه با نگاه به تقاضا و نیاز جامعه طراحی و عملیاتی شود.
** لزوم مشخص شدن سهم واقعی پژوهش در تولید ناخالص ملی
معاون دانشگاه یزد با تاکید بر لزوم مشخص شدن سهم واقعی پژوهش و فناوری در تولید ناخالص ملی، تصریح کرد: پژوهش و فناوری دینامیک است یعنی در صورتی می توان مبلغی را صرف پژوهش و فناوری کرد که این مبلغ در همین حوزه تولید شده باشد.
لطفی در ادامه با یادآوری سهم نیم درصد فعالیت های پژوهشی از تولید ناخالص ملی اظهار می کند: فارغ از کم بودن این مقدار نسبت به دیگر کشورهای جهان، نحوه هزینه کرد اعتبارهای اختصاص یافته به حوزه پژوهش و فناوری نیز در کشور محل بحث و مناقشه است.
وی بر این عقیده است که در کشورهای توسعه یافته یا در حال توسعه این رقم بین 2 تا چهار درصد است که نشان دهنده اهتمام این کشورها به پژوهش و فناوری است.
** توسعه پژوهش با فشار امکان پذیر نیست
به گفته لطفی توسعه پژوهش و فناوری به صورت مصنوعی و با فشار امکانپذیر نیست، به طوریکه در سال 1395 پیشنهاد افزایش سهم پژوهش و فناوری از تولید ناخالص ملی به یک درصد مطرح شد اما به تصویب مجلس شورای اسلامی نرسید.
معاون دانشگاه یزد در بخشی از میزگرد ایرنا یزد، بیان کرد: اگر به پژوهش و فناوری به عنوان زیربنای اقتصاد دانش بنیان اعتبار داده شود، اثر بخش خواهد بود و در نهایت به رشد و توسعه اقتصادی کشور کمک می کند.
این محقق دانشگاهی، توجه ویژه به موضوع آموزش را مقدمه ورود به حوزه پژوهش و فناوری دانست و اظهار کرد: آموزش به عنوان زیربنای پژوهش و فناوری باید جدی گرفته شود؛ البته منظور، توجه صوری و ظاهری به این بخش نیست بلکه باید به محتوا پرداخته شود.
وی ادامه داد: شیوه های نوین آموزش، انتظارهای جامعه، بازنگری در سرفصل ها، ایجاد رشته های جدید و رشته های بین رشته ای و فرارشته ای باید در بخش آموزش مورد توجه قرار گیرد.
** نگاه مدیران به پژوهش ویترینی است
یک پژوهشگر و رییس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد هم در میزگرد ایرنا مشکل اصلی پژوهش را گم شدن هدف آن دانست و افزود: ما تا حدود زیادی نمی دانیم که برای چه چیز پژوهش انجام می دهیم و نگاه موجود به این مقوله بیشتر ویترینی است.
علیرضا افشانی می گوید: مدیران دستگاه ها نگاه ویترینی و آماری به پژوهش دارند، فقط می خواهند در گزارش خود تعداد پژوهش ها و هزینه ای را که در این زمینه انجام شده، ارائه کنند.
وی در ادامه مدعی شد: در سازمان ها و اداره ها کمتر دید مبتنی بر برنامه، حتی کوتاه مدت برای ساماندهی پژوهش دیده می شود و در بسیاری از اداره ها شورای پژوهشی وجود دارد اما اعضای آن حداقل اطلاعاتی از فرایند پژوهش ندارند.
افشانی می گوید: در فرایند پژوهشی 2 دسته مشکل وجود دارد، دسته نخست به عامل یعنی محقق مرتبط است که برخی از محققان در انجام پژوهش ضعیف هستند و اصول پژوهش را به خوبی نمی دانند و تجربه کافی برای طرح ندارند.
افشانی اضافه کرد: نگاه ابزاری برخی از عاملان به پژوهش نیز دیگر مشکل این حوزه است که بیشتر کسب درآمد، امتیاز و ارتقاء از انجام پژوهش مد نظر است.
** نگاه کوتاه مدت یکی از ضعف های پژوهش است
افشانی نگاه کوتاه مدت به مدیریت را از دیگر ضعف هایی دانست که مانع تقویت پژوهش شده و می افزاید: پژوهش اثر کوتاه مدت ندارد، بلکه در بلندمدت جواب می دهد، این باعث می شود، مدیران به سمت فعالیت زودبازده سوق پیدا کنند و فعالیت های عمرانی را بر دیگر فعالیت ها مانند امور فرهنگی ترجیح دهند.
** مشاوران بدون تخصص آفت پژوهش
وی ضعف مشاوران پژوهشی و واگذاری پژوهش به افراد غیرمتخصص در دستگاه ها اجرایی را از دیگر چالش های این بخش عنوان کرد و افزود: برخی مشاوران در سازمان ها تخصص کافی ندارند بنایراین نمی توانند ارزیاب خوبی برای کارهای پژوهشی باشند.
مدرس روش تحقیق در دانشگاه یزد دانشگاه می گوید: مشکلات ساختاری و عاملیت در حوزه پژوهش در کنار هم قرار گرفته اند که باعث شده در حوزه پژوهش با آسیب های جدی برخورد کنیم.
** عملکرد جزیره ای، معضل بخش پژوهش
رییس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد در ادامه شکاف بین دانشگاه ، صنعت و جامعه را از بزرگترین محدودیت های حوزه پژوهش یاد کرد و گفت: دانشگاه علاقه مند به ارتباط با صنعت و جامعه است، اما نوع نگاه دستگاه های اجرایی به گونه ای است که احساس می شود، نیازی به دانشگاه ندارند.
به عقیده افشانی وجود متولیان متعدد درعین فقدان متولی مشخص را از دیگر معضلات حوزه پژوهش عنوان کرد و افزود: جزیره ای عمل کردن بخش پژوهشی دستگاه ها، گاهی باعث می شود که روی یک موضوع چند دستگاه تحقیق موازی انجام دهند.
به گفته وی برای رفع این مشکل ایجاد مرکزی برای رصد و پایش پژوهش دستگاه های مختلف با هدف جلوگیری از موزای کاری موثر است.
** توجه به انسجام بخشی نهادها در استفاده از پژوهش
مشاور ارتباطات و مدیر روابط بین الملل پارک علم و فناوری یزد نیز گفت: باید به انسجام بخشی و سازمان یافتن نهادها در استفاده از پژوهش توجه بیشتری شود.
قویدل با بیان اینکه منابع مادی از جمله نفت و معدن پایان پذیر است و اتکا به آنها در نهایت فروپاشی اقتصاد را به دنبال دارد، افزود: استوار کردن اقتصاد بر پایه اندیشه و یافته های پژوهشی و شکل دادن اقتصاد دانش بنیان، تضمین کننده اقتصادی پویا است.
وی با بیان اینکه پرورش اندیشه و نگرش پژوهشی نیازمند مبنای شناختی است، تصریح کرد: این شناخت باید در همه اقشار جامعه بوجود آید، در جامعه ساختارهایی مبتنی بر آموزش و پژوهش وجود دارد و برخی نهادهای اجتماعی به عنوان واسطه عمل می کنند.
وی ادامه داد: اما پیش از پرداختن به این ساختارها نیازمند انسجام بخشی و ساخت یافتگی نهادها هستیم، باید به برقراری توازن بین بخش های مختلف توجه ویژه ای شود.
قویدل اضافه کرد: تحولات جدید سبب ایجاد برخی ساختارها و ظرفیت های تازه شده که در این بین نهادهای واسطه ای می توانند به پژوهشگر کمک کنند که یافته پژوهشی خود را به فروش برساند.
** کودکان و فعالیت های پژوهشی
مشاور ارتباطات پارک علم و فناوری یزد می گوید: بسیاری از کودکان در حال انجام برخی فعالیت های پژوهشی هستند، اگر بتوانیم به جامعه کمک کنیم، نسبت به این حرکت ها، می توان جامعه را به سمت پژوهش محوری سوق داد.
قویدل می افزاید: حساس سازی اجتماعی و اجتماعی سازی بحث پژوهشی از رسالت هایی است که باید در حوزه سیاستگذاری مدنظر قرار گیرد.
** کانون های تولید علم بسیار متنوع است/ حضور مردم باید جدی باشد
وی با بیان اینکه امروزه کانون های تولید علم بسیار متنوع است، ادامه داد: دسترسی ها در فضای مجازی گسترش یافته و در پژوهش ها مورد استفاده قرار می گیرد، باید کمک کنیم ساختارهای جدید به خوبی به نسل جوان معرفی و کمک شود تا مردم حضور خود را در این بخش جدی بگیرند.
** اهمیت کاربردی و تجاری سازی پژوهش
مدیر روابط بین الملل پارک علم و فناوری یزد با بیان اینکه بخشی از پژوهش ها، کاربردی است که مشتریان خاص خود دارد، می گوید: بخشی از پژوهش ها نیز قابلیت تجاری سازی دارد و مبنای فعالیت اقتصادی قرار می گیرد، اما بخشی از پژوهش ها نیز نادیده گرفته می شود که بیشتر پژوهش های مردمی است.
** حمایت و حضور مردم در پژوهش مانند ورزش
وی با یادآوری نقش کم مردم در بخش های مرتبط با پژوهش و فناوری اظهار کرد: پژوهش یاری، اهمیت زیادی دارد و مردم باید در این عرصه همکاری کنند، به گونه ای که در حوزه پژوهش مانند ورزش عمل شود که در کنار ورزش قهرمانی، ورزش همگانی و عمومی هم داریم.
هم اکنون حدود 90 هزار دانشجو در مراکز علمی و دانشگاهی استان یزد به تحصیل مشغول هستند که بخش قابل توجهی از این افراد در مقاطع تحصیلات تکمیلی تحصیل می کنند.
7532/ 2088 / 1968/ 6014/ خبرنگاران: سعید صادقی مقدم، کبری دانشی و محمودرضا رحمانی* انتشار: عباسقلی اشکورجیری و کاظم شاملو
irnayazdd@