بزرگنمايي:
از گذشته‌هاي دور، آيين نخل‌برداري در دو حسينه ميانگاه، محله سفلي و صحن امامزاده عبدالله بن موسي الکاظم (ع) بافق، همراه با مراسم خاص انجام مي‌شود.
اين سنت حسنه همه ساله عصر روز سيزدهم محرم برگزار مي‌شود و در اين روز که مصادف با سومين روز شهادت سيد و سالار شهيدان، حضرت ابا عبدالله الحسين (ع) است، هيئت‌هاي مذهبي در قالب دسته‌جات سينه زني و زنجيرزني به حرکت در مي‌آيند.
پيشاپيش آنها کارواني از اسب‌ها و شتران حرکت مي‌کنند اما بر خلاف روز عاشورا که شتران پيرايه، زنگوله و منگوله دارند، در اين روز، کجاوه بسته‌اند و وسائل سفر بار کرده‌اند و اين بار شترها، به طور عمده برهنه و فاقد افسار هستند و فقط با پارچه‌اي سياه رنگ پوشيده شده‌اند و حتي پاهاي آنها را هم با پارچه مشکي مي‌بندند و افرادي که سر و روي خود را با چارقدهاي سياه و پيراهن‌هاي بلند عربي، شال اشتري يا پالتوهاي پشم شتري پوشيده‌اند، در نقش اسراي کربلا، بر شتران برهنه سوار مي‌شوند، شترهايي که توسط سپاه شام غارت شده‌اند.
فردي نيز در نقش امام زين العابدين بر شتر برهنه سوار است در حالي که پاهايش را زير شکم شتر با زنجير بسته‌اند.
هيئت‌هاي مذهبي سينه زن و زنجير زن پس از ورود به حسينيه و عزاداري، يا از در ديگري خارج مي‌شوند و يا مي‌مانند تا در برداشتن نخل مشارکت داشته باشند.
نخل صحن امامزاده عبدالله، قبل از غروب آفتاب از زمين برداشته مي‌شود، اين نخل به دليل اينکه در محوطه بزرگي قرار گرفته، نسبت به نخل حسينيه ميانگاه و محله سفلي بزرگتر است و افراد بيشتري در به حرکت در آوردن و چرخاندن آن مشارکت مي‌کنند.
دور زدن و چرخاندن نخل معمولا به عدد فرد ختم مي‌شود و هفت، 9، 11 و يا 13 بار دور امامزاده و حسينيه چرخانده مي‌شود.
نخل يا نقل حج نا تمام امام حسين (ع)
به نظر مي‌رسد دور زدن نخل در اطراف صحن امامزاده يا حسينيه ميانگاه و يا هر حسينيه ديگري، کنايه از حج ناتمام حسين بن علي (ع) باشد.
در تاريخ است که حضرت سيد الشهدا، روز هشتم ذي‌الحجه و براي بيعت نکردن با يزيد، حج خود را ناتمام گذارده و به طرف سرزمين عراق حرکت کردند، حُر، فرمانده سپاه يزيد، راه را بر امام بست و حضرت ناچار در نينوا يا سرزمين کربلا متوقف شدند و در نهايت، ظهر عاشورا به همراه 72 تن از ياران با وفايشان به شهادت رسيدند.
جنازه آنها سه روز در ريگ‌هاي گرم کربلا روي زمين ماند و سرانجام قبيله بني‌اسد که در نزديکي کربلا زندگي مي‌کردند، براي دفن شهدا به ميدان جنگ آمدند.
از آنجا که تعدادي از شهيدان سرشان از بدن جدا شده بود و شناخته نمي‌شدند، به کمک حضرت سجاد (ع) در همان مکاني که شهيد شده بودند، خيلي ساده بر روي حصير و بدون تشييع دفن شدند.
بعدها شيعيانِ ايشان به جبران آن واقعه، نخل را که نمادي از تابوت و تشييع جنازه امام حسين (ع) است، با شکوه و عظمت بر مي‌دارند و همانند طواف کعبه، دور کلک يا علمِ حسينيه به حرکت در مي‌آورند و اگر بر خاسته از اين معني نبود آن را به دوش گرفته و از حسينيه بيرون مي‌آوردند و در طول خيابان عزاداري مي‌کردند.
کَلک چيست؟
کلک در لغت به معني آتشدان گِلي و منقل سفالين است. در زمان گذشته وسط هر حسينيه‌اي چه نخل داشت و چه فاقد نخل بود، ساختماني کوچک چند ضلعي ميان تهي از خشت و گل درست کرده بودند و شب‌هاي روضه‌خواني، آن را پر از هيزم مي‌کردند و آتش مي‌زدند، با اين کار هم روشنايي حسينيه تامين مي‌شد و هم آن مکان را گرم مي‌کردند. هنوز کلک حسينيه قنبريه درابتداي خيابان مهديه بافق پا برجاست و در هنگام نخل‌برداري، بلا تشبيه همانند ساختمان کعبه، نخل به دور کلک چرخانده مي‌شود.
نخل حسينيه ميانگاه
بعد از ظهر سومين روز شهادت امام حسين (ع)، پس از عزاداري هيئت‌هاي مذهبي، فرش‌هاي کف حسينيه را جمع مي‌کنند تا پاي افرادي که به زير نخل مي‌روند، لاي فرش گير نکند و به زمين نخورند و زير پاي صدها نفري که زير نخل مي‌روند، کسي پايمال و لگدکوب نشود.
ابتدا تعدادي جوان، پايه‌هاي نخل را روي «جوغن» يعني تکه‌هايي از کنده‌هاي قطور و کوتاه که مقداري از يک طرف آنها خالي شده، قرار مي‌دهند و کساني که در طول سال نذر و نيتي داشته‌اند، با خريد نُقل و نخودچي مشکل گشا، روا شدن حاجت خود را مي‌طلبند و معمولا از صفه‌هاي طبقه اول که مخصوص نشستن زنان است، نقل و نخودچي مشکل گشا به پائين ريخته مي‌شوند و يا توسط نذر کننده به عزاداران تعارف مي‌شود سپس کساني که ذبح گوسفندي را نذر کرده‌اند، پاي نخل و قبل از حرکت دادن آن، قرباني خود را ذبح مي‌کنند.
اين مراسم در حالي انجام مي‌شود که عده‌اي از شيپور زنان و طبال‌ها، طبل و شيپور مي‌زنند اما اين روز متفاوت از روز عاشورا و با آهنگي ديگر است، با آهنگي حزين و نشانه عزا طبل و شيپور مي‌زنند، تعدادي هم با سنج و با آهنگي متفاوت از روز تاسوعا و عاشورا، پياپي و تند تند سنج مي‌زنند تا جوانان آماده و مهيج براي نخل‌برداري شوند.
پس از طي اين مقدمه، افراد بلند قد در سمت راست و کوتاه قدها وسط يا سمت چپ مستقر مي‌شوند در حالي که سر پاچه‌هاي شلوار را بالا زده و شالي نيز بر روي شانه‌هاي خود بسته‌اند تا وقتي زير نخل يا نقل قرار مي‌گيرند، زخمي نشوند.
کسي هم که نخل را آذين بسته و به او بابا مي‌گويند، بر فراز نخل در حالي که سنجي در دست دارد، مي‌نشيند و تند و تند سنج مي‌زند و حسين، حسين مي‌گويد.
با فرمان جلودار، نخل به حرکت در مي‌آيد و از سمت راست به چپ دور کلک مي‌چرخد، پس از چند بار چرخيدن نخل را روي زمين گذاشته و بر سر و سينه مي‌زنند و عزاداري مي‌کنند، آنگاه دوباره نخل را برمي‌دارند و چند دور ديگر مي‌چرخند و پس از چند بار تکرار که به عدد فرد ختم مي‌شود، نخل را در جايگاه خود قرار مي‌دهند.
وظيفه جلودار، راهنمايي افراد است که نخل را به در و ديوار حسينيه نزنند و در مدار مشخص حرکت کنند.
پس از برداشتن نخل يا به قولي هنگام نقل کشي، يکي از مداحان در جلو قرار مي‌گيرد و بقيه عزاداران به دنبال او عزاداري مي‌کنند و دور حسينيه مي‌چرخند و بر امام حسين (ع) درود مي‌فرستند و و بر يزيد و سران لشکرش لعن و نفرين مي‌گويند.
مداح مي‌گويد:
«حسن و حسين يا حسين
به دشت کربلا حسين»
«حسينم واي حسينم واي حسينم
شهيدم واي شهيدم واي شهيدم»
«اگر خسته جاني بگو يا علي
اگر ناتواني بگو يا علي»
و عزاداران با صداي بلند مي‌گويند:
«يا علي»
«يا حسين»
نخل چيست؟
نخل که سازه‌اي از چوب است در لغت به معني تابوت بلند و بزرگي است که با پارچه‌هاي قيمتي تزئين و بر آن آئينه‌ها، خنجرها و شمشيرها نصب کنند و روز عاشورا يا غروب سيزدهم محرم به عنوان تابوت امام حسين (ع) در جلوي دسته عزاداري، حسينيه و تکيه حرکت دهند يا نصب کنند.
از اين رو تابوت بزرگ را نخل گفته‌اند که قد و قامتي برافراشته و بلند شبيه درخت نخل دارد و در فرهنگ مردم استان يزد، نقل هم تلفظ مي‌شود به معني چيزي که قابليت نقل و انتقال از مکاني به مکان ديگر دارد.
از آنجا که نخل تنها درختي بود که در کربلا وجود داشت و بدن بي‌سر امام حسين (ع) را بر حصيري که از برگ‌هاي آن درست کرده بودند، گذاشتند و تشييع و دفن کرده‌اند، نخل نمادي از آن واقعه جانگداز است.
هر کدام از عناصربه کار رفته در نخل را نمادي از يک حادثه و متعلق به شخص خاصي در حادثه کربلا مي‌دانند که به تعدادي از آنها اشاره مي‌شود:
سرو نخل؛ قد و قامت رعناي حضرت علي اکبر، شمشيرها و نيزه‌ها؛ تيرها و نيزه‌هايي است که بر بدن امام وارد شده‌اند، آئينه؛ نور وجود نوراني سيدالشهدا (ع)، علم‌هايي که بر نخل مي‌بندند؛ متعلق به علمدار کربلا حضرت ابوالفضل العباس (ع)، پارچه‌هاي زينتي نخل؛ حجله قاسم ابن حسن، سياه‌پوش کردن نخل؛ پارچه‌هاي سپاه روي جنازه شهداي کربلا است.