بزرگنمايي:

خبر یزد - یزد - رئیس انجمن علمی مدیریت و کنترل مناطق بیابانی ایران گفت: سالانه به طور متوسط 100 تا 150 گرم در مترمربع یعنی معادل 60 هزار تن یا بیش از 50 هزار مترمکعب معادل 6هزار کمپرسی گرد و غبار بر شهر 15 هزار هکتاری یزد فرو می ریزد.
محمدرضا اختصاصی روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: مساحت کانون های فوق بحرانی تولید گرد و غبار و ریزگرد ها در طول 40 سال گذشته در این استان از 100 هزار هکتار به بیش از 307 هزار هکتار افزایش یافته است.
وی افزود: نیمی از افزایش مساحت کانون های فوق بحرانی تولید گرد و غبار و ریزگردها به میزان سه برابر مربوط به بخش های معدن ، صنعت و جاده سازی است.
عضو هیات علمی دانشگاه یزد ، یادآور شد: فرسایش بادی و توفان های گرد و غبار و آسیب های آن را در ایران بویژه در استان باید جدی بگیریم زیرا بر روی کمربندی جهانی فرسایش بادی قرار داریم.
رئیس انجمن علمی مدیریت و کنترل مناطق بیابانی ایران تصریح کرد: در این چهار دهه میانگین بارندگی استان از 115 میلیمتر به کمتر از 95 میلیمتر کاهش یافته است و این روند همچنان ادامه دارد.
** افت 25 تا 100 سانتیمتری آب دشت ها
اختصاصی با اشاره به حفر بی رویه چاه های عمیق تا کم عمق و بهره برداری بی رویه از منابع آب های زیرزمینی بویژه در بخش کشاورزی در 50 سال گذشته ، گفت: این کار تمام دشت های استان را در معرض افت سالانه 25 تا 100 سانتیمتر سطح ایستایی قرار داده که پدیده در خشک تر شدن خاک و تشدید پدیده توفان موثر بوده است.
وی روند رو به رشد توسعه معدنی ، صنعتی، جاده ای و حتی کشاورزی بدون آب در 40 سال گذشته را در استان موجب تخریب زمین و مستعد شدن آن به کانون های فوق بحرانی برای تولید گرد وغبار دانست.
** رشد 14 برابری واحدهای صنعتی استان
این استاد دانشگاه در باره دیگر عوامل افزایش گرد و غبار در استان افزود: تعداد واحدهای صنعتی وابسته به معدن همچون آجرپزی، شن و ماسه و آسفالت از کمتر از 50 واحد به بیش از 722 واحد افزایش یافته که بیانگر رشد 14 برابری آنهاست.
وی افزایش سطح معادن از کمتر از 20 هزار هکتار به بیش از 438 هزار هکتار با رشد 20 برابری ، افزایش طول جاده های خاکی معدنی و صنعتی و گله داری از کمتر از 2 هزار کیلومتر به بیش از 26هزار و 356 کیلومتر و رشد بیش از 13 برابری را از دیگر عوامل گسترش گرد وغبار عنوان کرد.
** افزایش سه برابری سطح زمین های بایر و آیش در بخش کشاورزی
اختصاصی با اشاره به افزایش سه برابری سطح زمین های بایر و آیش در بخش کشاورزی از کمتر از 10هزار هکتار به بیش از 31 هزار هکتار تصریح کرد: در این مدت کاهش نامحسوس سطح کانون های فوق بحرانی زمین های ملی طبیعی از 174 هزار هکتار به 168 هزار هکتار با وجود بیش از 60 هزار هکتار درختکاری در سطح استان یزد را شاهد هستیم.
وی ادامه داد: استان یزد عموما متاثر از توفان های جبهه ای ، جبهه ای تندری ، تورومبو یا گربادهای محلی است و دلیل این پدیده، تشدید ناپایداری هوا به خاطر اختلاف دما و شکل گیری جریان همرفتی در ایران مرکزی است.
این کارشناس با بیان اینکه گردبادها در استان در ساعت میانی روز ،سطح بیابان، مزارع ، جاده های خاکی ، معادن و حتی خشکه رودها را طی جارو می کنند، گفت: این گردبادها، ریزگردهای تولیدی را برای انتقال به مناطق دور دست تر توسط بادهای جبهه ای آماده می کنند و به این شکل روزانه دهها تن گرد و غبار و ریزگرد در استان جابجا می شود.
** کاهش دید افقی بر اثر رشد گرد و غبار در استان
وی کاهش دید افقی تا حدود 500 برابر مقدار استاندارد و افزایش گلماسه دشت یزد براساس سرعت آستانه فرسایش بادی تا بیش از 6 متر بر ثانیه را از دیگر پیامدهای رشد گرد و غبار در استان عنوان کرد.
استاد دانشگاه یزد با بیان اینکه گلبادها و گل توفان های استان یزد ، بیانگر فروانی بادهای معمولی و حتی غبارزا از شمال و شمال غرب تا جنوب غرب است، تصریح کرد: بیشترین انتقال ماسه و گرد و غبار در یزد از سمت غرب و جنوب غرب به سمت شمال شرق و شرق است.
** روزهای با گرد و غبار صنعتی هشت برابر روزهای با گرد و غبار طبیعی
اختصاصی در باره مقایسه روند تغییرات شاخص روزهای توفان ماسه ای با شاخص روزهای توام با ریزگرد هم گفت: بر این اساس نسبت روزهای با شاخص توفان ماسه ای ناشی از گرد و غبار صنعتی و طبیعی به روزهای ناشی از گرد و غبار طبیعی حدود هشت برابر است.
رئیس انجمن علمی مدیریت و کنترل مناطق بیابانی ایران این موارد را بیانگر نقش توسعه معادن و صنایع در تشدید ریزگردها در دشت یزد عنوان کرد و افزود: این رشد بیانگر تأثیر بالای توسعه صنایع صنایع کاشی ، فولاد و آجرپزی از دهه 1380 به بعد در دشت یزد بر روزهای توام با ریزگرد است.
وی همچنین توسعه معدن کاوی ، صنایع غبارزا و جاده های خاکی در دشت یزد در این مقطع زمانی به بعد را در روند افزایشی تغییرات شاخص روزهایی با حداقل یکساعت آلودگی ریزگرد با دید افقی کمتر از یکهزار متر در دشت یزد موثر دانست.
** استقرار بیش از 65 درصد واحدهای معدنی غبارزا در دشت یزد
این کارشناس به برخی تأثیرات مقطعی درختکاری ، تغییر سوخت کوره های آجرپزی و نصب فیلتر در صنایع در کاهش روزهای آلوده اشاره کرد و گفت: در دهه 1380 ، مساحت کانون های فوق بحرانی تولید ریزگرد در استان حدود 174 هزار هکتار بود در حالی که در بیش از 10 سال اخیر تنها به 307 هزار هکتار کمتر از دو برابر افزایش یافته است.
وی با بیان شناسایی سه نوع کانون بحرانی شامل نقطه ای ، خطی و صفحه ای تولید گرد و غبار و ریزگرد در استان اظهار کرد: در یزد افزون بر 722 واحد معدنی شناسایی شده که مجموعا مساحتی افزون بر 438 هزار و 200 هکتار حدود 6 درصد مساحت استان را به خود اختصاص می دهد.
اختصاصی با بیان اینکه یزد دومین استان معدنی ایران است، بیش از 196 واحد معدنی شامل 27 درصد واحدهای استان را معادن شن و ماسه ، خاک رس و خاک صنعتی ذکر کرد که در گروه معادن با غبارزایی شدید قرار می گیرند ضمن آنکه بیش از 65 درصد واحدهای معدنی غبارزا در دشت یزد مستقر است.
** 158 واحد صنعتی استان در ردیف غبارزایی زیاد یا شدید
وی همچنین با بیان وجود بیش از سه هزار و 500 کارخانه و واحد صنعتی در استان یادآور شد: بر اساس مطالعات انجام شده 351 واحد صنعتی در تولید گرد و غبار نقش دارند که تنها 158 واحد صنعتی آن در ردیف غبارزایی زیاد یا شدید قرار گرفته اند.
استاد دانشگاه یزد گفت: این استان مقام اول تولید کاشی، مقام دوم تولیدآجر و مقام چهارم تولید فولاد کشور را دارد که این واحدها نقش موثری در فرآوری منشا تولید ریزگردها به هوا دارند.
وی به نقش جاده های خاکی در آشفتگی سطح خاک، به هم ریختگی سنگفرش ها و ایجاد آشفتگی سطح خاک و تشدید پدیده ریزگرد در استان اشاره کرد و ادامه داد: حدود 105 کیلو متر مربع از عرصه جاده های خاکی استان به عنوان کانون های فوق بحرانی تولید گرد و غبار محسوب می شود .
اختصاصی با اشاره به جدا شدن بیش از 45 تن خاک به ازای هر هکتار از زمین در سال گفت: فرسایش بادی در عرصه ای افزون بر 12 هزار هکتار از زمین های دشت سرپوشیده یزد داریم ضمن آنکه در 20 سال گذشته 20 درصد زمین های کشاورزی به زمین های بایر و رها شده تبدیل و یا تغییر کاربری داده شده که در رشد گرد و غبار تأثیرگذار است.
1968/ 2047/