بزرگنمايي:

خبر یزد - یزد - مطالعه یکی از معیارهای ارزیابی توسعه کشورهاست، ترویج این فرهنگ با ارائه راهکارهای مناسب و برنامه‌ریزی‌شده ضروری است، لذا تعیین دقیق سرانه آن دشوار و شاید هم نشدنی باشد، بااین‌حال محققان برای دستیابی به آن از استانداردهای مختلفی استفاده می‌کنند.
به گزارش ایرنا، شاخص‌های استاندارد تعیین سرانه مطالعه شامل مطالعه غیردرسی، فضای مجازی، رسانه، نشریه و آثار مربوط به ادیان و قرآن است.
هرچند مدیرکل منابع نهاد کتابخانه‌های عمومی مرداد 1396 با ابراز نگرانی از وضعیت نامطلوب کتاب‌خوانی در ایران گفته بود: سرانه سالانه 2 دقیقه مطالعه، عدد ناچیزی است، برای تغییر وضعیت باید از احساس و علایق مذهبی مردم بهره گرفت.
سید باقر میر عبدالله‌ی گرانی کتاب، گرایش بیشتر مردم به فرهنگ شفاهی، محدودیت‌های کتابخانه‌ها و کتاب‌ها را ازجمله مواردی دانست که برخی منتقدان علت پایین بودن سرانه مطالعه عنوان می‌کنند.
چاپ مجدد کتاب‌های فاخر در کشور نشان می‌دهد ذائقه مردم ایران با کتاب‌خوانی فاصله ندارد ، حتی اگر این کتاب‌ها گران باشد انگیزه و علاقه برای خرید آن‌ها وجود دارد.
با تمام این وجود به اعتقاد متصدیان امر مشکلات متعددی در حوزه نشر، نویسندگان را بی‌انگیزه می‌کند، طوری که چاپ و انتشار سفارشی کتاب‌های دهه 60، نویسندگان را بی‌رغبت کرده است.
درحالی‌که از گذشته قدرت، ثروت و احترام سه مزیت اجتماعی حاصل از کتاب‌خوانی بود، اکنون با کمرنگ شدن این موضوع، مسیرهای دیگر برای کسب این سه مزیت به وجود آمده است.
فعالان عرصه فرهنگی در یزد بر این باور هستند حوزه نشر دچار تنزل ارزش‌ها شد، حمایت نکردن یا ممیزی کتاب‌های فاخر و متناسب نبودن کتاب‌ها با نیازهای روز مخاطب سبب افت جایگاه کتاب و کتاب‌خوانی شده است.
چندی قبل ، معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری یزد گفته بود: انتظارها برای ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی در استان برآورده نشد.
محمدعلی طالبی افزود: متصدیان بخش‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی باید مسئولانه‌تر رفتار کنند، زیرا مطالعه کتاب یکی از شاخص‌های اصلی توسعه فرهنگی و اجتماعی جامعه است .
وی بابیان اینکه برای ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی باید به کودکان و نوجوانان توجه شود، تصریح کرد: یزد در تب‌وتاب کنکور می‌سوزد، و بیشتر از استان‌های دیگر درگیر این چالش فرهنگی و اجتماعی است.
سرپرست استانداری یزد اظهار داشت: باوجود اذعان مسئولان، اراده‌ای برای خارج شدن از این رقابت‌های بیجا وجود ندارد و در شرایط کنونی، هرچند خواندن کتاب غیردرسی در آموزش‌وپرورش ممنوع نشده است باید خدا را شکر کنیم.
خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) مرکز یزد همزمان با هفته کتاب و کتاب‌خوانی (24 آبان تا اول آذر) میزگردی با عنوان « ضرورت ارتقای فرهنگ کتاب‌خوانی» با حضور سرپرست استانداری یزد و چهار مدیرکل حوزه فرهنگی استان برگزار کرد.
در این میزگرد علاوه بر محمدعلی طالبی، مجید جوادیان زاده، عباسعلی دانا فر، رقیه دوست فاطمی‌ها و سید حسین پیغمبری به ترتیب مدیران کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش‌وپرورش، نهاد کتابخانه‌های عمومی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با بررسی راهکارهای ارتقای فرهنگ کتاب‌خوانی، دیدگاه‌هایشان را بیان کردند.
** بررسی موانع، نخستین گام
طالبی که هفته جاری با حفظ سمت به‌عنوان سرپرست استانداری یزد منصوب شد، در این میزگرد گفت: برای تلاش در مسیر ارتقای فرهنگ مطالعه کتاب، ابتدا باید موانع فرهنگ کتاب‌خوانی موردبررسی قرار گیرد.
طالبی افزود: هرچند موانع زیادی در این مسیر وجود دارد، اما نکته‌ای که کمتر به آن پرداخته می‌شود، این است که بر پایه برخی ذهنیت‌ها، خواندن و مطالعه کتاب چه سودی دارد؛ این موضوع، رغبت را برای مطالعه کم می‌کند.
وی ادامه داد: افراد اهل مطالعه و کتاب درگذشته، سرآمدان جامعه عصر خود بودند و منزلت اجتماعی مطلوبی داشتند، اما رفته‌رفته با تغییر سبک زندگی اجتماعی، این نقش در کتاب و مطالعه مشاهده نمی‌شود.
** چالش تفکیک مطالعه کتاب درسی و غیردرسی
سرپرست استانداری یزد اظهار داشت: تعدادی افراد موفق درگذشته بدون اینکه کمتر به مطالعه کتاب‌های غیردرسی روی آوردند، با تمرکز بر روی کتاب‌های درسی و کنکور، به مدارج عالی دانشگاهی رسیدند و در جامعه سرآمد شدند.
وی اضافه کرد: بسیاری از افراد و خانواده‌ها با مشاهده چنین مواردی برای مطالعه کتاب‌های درسی و غیردرسی تفکیک قائل شدند و صرفاً به دنبال تمرکز بر روی کتاب‌های درسی و منابع آزمون ورودی به دانشگاه‌ها برآمدند.
طالبی افزود: اگر درگذشته تمکن مالی ناشی از برخی مهارت‌ها بود که افراد بامطالعه و درس خواندن به دست می‌آوردند، امروزه با طبقه‌ای از متمولین مواجه هستیم که به دلایل مختلف رغبت چندانی به مطالعه ندارند.
معاون سیاسی ، امنیتی و اجتماعی استانداری یزد ادامه داد: چنین افرادی با ظرفیت تمکن مالی، شأن اجتماعی برای خود ایجاد کردند.
وی تصریح کرد: بر این پایه، قشرها و افراد مختلف جامعه ازجمله کودکان در قضاوت خود، آن‌چنان‌که بایدوشاید نفعی از مطالعه برای خود نمی‌بینند و به این مهم روی نمی‌آورند.
** فضای مجازی و تغییر مسیر کسب دانایی
معاون استانداری یزد می‌گوید: اگر گاهی به‌واسطه برخی نیازها در حوزه آگاهی و دانایی به کتاب مراجعه می‌شد، اکنون پاسخ بسیاری از پرسش‌ها در فضای مجازی و ارتباطات اینترنتی قابل‌دسترسی است.
سرپرست استانداری یزد ادامه داد: ازاین‌رو، نبود احساس نیاز افراد را برای کسب دانایی به مطالعه کتاب و کتاب‌خوانی ترغیب کند که این معضل به‌عنوان یکی از چالش‌های موجود در مسیر ارتقای فرهنگ مطالعه مطرح است.
وی همچنین کم‌کاری خانواده‌ها در بیان فواید مطالعه برای فرزندان شأن و ترغیب آنان به خاطر احساس مناصبی که از خواندن کتاب به دست می‌آید را از دیگر ضعف‌ها برای ارتقای فرهنگ کتاب‌خوانی عنوان کرد.
** عوامل پایین بودن سرانه کتاب‌خوانی
همچنین مدیرکل آموزش‌وپرورش یزد با تبیین عوامل پایین بودن سرانه مطالعه این عوامل را در سه حوزه اجتماعی و فردی بررسی کرد.
عباسعلی دانا فر درباره عوامل اجتماعی می‌گوید: هر پدیده موردبحث به‌عنوان موضوع اجتماعی، در خرده نظام‌های جامعه قرار می‌گیرد و بر خرده نظام‌های دیگر نیز اثرگذار و اثرپذیر نیز است.
وی افزود: پایین بودن سرانه مطالعه از بخش‌های مختلف ازجمله نظام آموزش عالی و عمومی، اقتصاد یا کسب‌وکار، خانواده، ارتباطات و رسانه‌ای و عوامل فردی و روان‌شناختی متأثر است.
به گزارش ایرنا مدیرکل آموزش‌وپرورش یزد درباره عوامل فردی و روان‌شناختی اظهار داشت: مجموعه‌ای از ویژگی‌های فردی در کشورهای جهان سوم و کمتر توسعه‌یافته، آن‌ها را در حوزه تألیف کتاب و کتاب خواندن با مشکل مواجه کرده است.
دانا فر افزود: مهم‌ترین ویژگی چنین کشورهایی جمع‌گرا بودن است؛ درحالی‌که فعالیت‌های فرهنگی به‌خصوص کتاب خواندن نیاز به خلوت دارد.
وی ادامه داد: بر پایه پژوهش‌ها جهان‌سومی‌ها به‌صورت گروهی در پارک‌ها و پیاده‌روها حضور می‌یابند، درحالی‌که این موضوع در کشورهای توسعه‌یافته به‌طور عمده فردی است.
وی اضافه کرد: هرچند وجود روحیه جمع‌گرایی درمجموع مطلوب به نظر می‌رسد اما برای مطالعه عکس آن صادق است؛ برای مثال خانواده‌ها ساعت‌های زیادی را در خانه به دورهم نشینی های بیهوده سپری می‌کنند و کمتر مکان خصوصی و شخصی دارند.
مدیرکل آموزش‌وپرورش یزد بابیان اینکه این چالش حتی از دوران کودکی ایجادشده است، اظهار داشت: کودکان کمتر اتاق شخصی برای خواب‌دارند و این روند حتی تا سن 10 سالگی ادامه می‌یابد، درحالی‌که اگر تنها بودند به‌طور حتم سراغ مطالعه کتاب می‌رفتند.
دانا فر، عجول بودن، بی‌حوصلگی و بی‌توجهی به اسناد و ارجاع‌ها را از دیگر عوامل فردی و روان‌شناختی مؤثر بر کاهش سرانه مطالعه عنوان کرد.
وی می‌افزاید: افراد در جامعه کنونی بیشتر ذهن و تفکر شنیداری و دیداری دارند تا اینکه تفکر آنان بخواهد از طریق خواندن شکل بگیرد.
دانا فر همچنین با تبیین چالش نهادینه نشدن موضوع مطالعه در حوزه خانواده اظهار داشت: امروزه، بحث مطالعه در خانواده جایگاهی ندارد و سبک زندگی عام خانواده‌ها مشاهده نمی‌شود، طوری که هزینه فرهنگی و خرید کتاب در سبد خانوار گنجانده نشده است.
** مشکلات نظام آموزشی
مدیرکل آموزش‌وپرورش یزد با تبیین مشکلات نظام آموزشی هم اظهار داشت: این نظام متکی به مدرک‌گرایی، نمره و آزمون است.
وی افزود: آزمون ورودی به دانشگاه‌ها با همه عظمت خود چالش‌های بسیاری به وجود آورد، طوری که دانش‌آموزان حتی کتاب درسی خود را هم نمی‌خوانند و به‌جای حضور در کلاس درس و مدرسه و آموختن محتوای تشریحی، تمرکز و انرژی خود را روی کلاس‌ها و آزمون‌های چهارگزینه‌ای می‌گذارند.
این مسئول فرهنگی بابیان اینکه اغلب معلمان کتاب‌خوان نیستند و به‌تبع آن کتاب هم معرفی نمی‌کنند، گفت: وقتی نگرش معلم نسبت به کتاب مناسب نیست و دست او نسبت به معرفی کتاب‌های فاخر بسته و خالی است نمی‌توان به موفقیت رسید.
دانا فر با یادآوری گرانی کتاب و سایر محصول‌های فرهنگی ناشی از مشکل اقتصادی بر این باور است: نوع توجه و کارکرد رسانه‌ها و نظام ارتباطات ازجمله فضای مجازی، طوری که کودکان زمان زیادی را صرف فضای مجازی می‌کنند از دیگر مشکلات برای ترغیب افراد به مطالعه است.
وی با تبیین برخی مشکلات حوزه نظام فرهنگی ازجمله بخش نشر، ممیزی و کمبود کتاب‌ها و نویسندگان فاخر اظهار داشت: درحالی‌که در نشر کتاب باید به سلایق مخاطب توجه و نیاز روز و آینده جامعه تأمین و توجه شود، تخصص نداشتن و به‌طور عمده سرقت علمی و کپی‌برداری در این حوزه مشاهده می‌شود.
مدرس دانشگاه‌های یزد در ادامه با یادآوری کاهش کتاب‌های فاخر و شناسنامه‌دار با پشتوانه عمیق در کشور گفت: تجدید چاپ چندین‌باره کتاب‌های فاخر نشان می‌دهد ذائقه مردم ایران با کتاب‌خوانی فاصله ندارد و حتی اگر این کتاب‌ها گران باشد انگیزه و علاقه برای خرید آن‌ها وجود دارد.
دانا فر بابیان اینکه مشکلات متعدد در حوزه نشر، نویسندگان را بی‌انگیزه می‌کند، افزود: چاپ و انتشار سفارشی کتاب‌های دهه 60، نویسندگان را دچار دل‌زدگی کرده است.
وی خاطرنشان کرد: درحالی‌که از گذشته قدرت، ثروت و احترام سه مزیت اجتماعی حاصل از کتاب‌خوانی محسوب می‌شد، اکنون با کمرنگ شدن این موضوع، مسیرهای دیگر برای کسب این سه مزیت به وجود آمده است.
دانا فر بابیان اینکه حوزه نشر در کشور دچار تنزل ارزش‌ها شده، اظهار داشت: حمایت نکردن یا ممیزی کتاب‌های فاخر و متناسب نبودن کتاب‌ها با نیازهای روز مخاطب سبب افت جایگاه کتاب و کتاب‌خوانی شده است.
** شادی و نشاط، رویکرد آموزش‌وپرورش
این مسئول فرهنگی استان تلاش برای افزایش شادی و نشاط در مدارس را یکی از رویکردهای وزارت آموزش‌وپرورش عنوان کرد و گفت: برای تحقق این مهم تمرین شب، پیک نوروزی، ورود هرگونه کتاب کمک‌آموزشی به مدارس ابتدایی و برگزاری آزمون ممنوع است.
دانا فر تصریح کرد: ساختار آموزشی و آموزش عالی و ارتباط آن با اقتصاد دچار مشکل است و نباید به‌طور صرف آموزش‌وپرورش را متهم کرد؛ برای مثال از حدود 20 سال پیش، افرادی در رشته‌هایی در دانشگاه‌های یزد فارغ‌التحصیل شدند که ارتباطی باکار ندارد.
مدیرکل آموزش‌وپرورش یزد با یادآوری 25 سال صدرنشینی دانش‌آموزان استان در آزمون سراسر دانشگاه‌های سال 97 می‌گوید: نمی‌توانیم نسبت به این موضوع بی‌تفاوت باشیم، چراکه نمایندگان مجلس پی‌جو آن هستند.
دانا فر افزود: اکنون، شرایط به‌گونه‌ای است که باید مناسب یا نامناسب بودن 25 سال صدرنشینی یزدی‌ها در کنکور موردبررسی و تحلیل دقیق قرار گیرد.
** شرایط کتاب‌خوانی آن‌چنان بد نیست
همچنین مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی یزد بابیان اینکه شرایط کتاب‌خوانی در کشور و استان در مقایسه با کشورهای منطقه آن‌چنان هم بد نیست، گفت: البته این موضوع باید به‌عنوان مساله ای در سطح جهانی موردبحث و بررسی قرار گیرد.
جوادیان زاده افزود: تاکنون در فرایند سیاست‌گذاری کتاب، بیشتر به بحث‌های چاپ، نگهداری و ارائه کتاب پرداخته‌شده است و کمتر به موضوع مهم کتاب‌خوانی توجه کرده‌ایم.
وی بابیان اینکه افزایش ناشر و کتاب منجر به خواندن زیاد کتاب نمی‌شود، ادامه داد: یزد، استان صنعتی و ازنظر باسوادی جزو چهار استان برتر است اما این موارد الزاماً منجر به خواندن نمی‌شود.
وی اضافه کرد: ارتقای فرهنگ کتاب‌خوانی جزو سیاست‌های مسئولان استان نبوده و در فضای اجتماعی و شکل سنتی هم رجوع زیادی به کتاب نمی‌شد.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی یزد با یادآوری قدرت فرهنگ شنیداری و شفاهی در استان اظهار داشت: مطالعه و رمزگشایی کتاب دشوار است و به عادت فرهنگی نیاز دارد که در یزد به آن توجه نشده است.
جوادیان زاده افزود: قصه‌گویی به فرهنگ شفاهی دامن زده است، طوری که مادربزرگ‌ها همیشه قصه می‌گفتند اما کتاب قصه اهدا نمی‌کردند.
وی بابیان اینکه فرایند جامعه‌پذیری از چهار مرحله خانواده، رسانه، جامعه و مدرسه می‌گذرد، تصریح کرد: در همه این مراحل کتاب غایب بوده و است.
این مسئول فرهنگی بیان کرد: البته با نگاه امیدواری باید گفت که هم‌اکنون در شرایط تاریخی و استثنایی قرار داریم و در حال افق شکافی در حوزه فرهنگی هستیم.
جوادیان زاده با یادآوری خواسته تاریخی جامعه مدنی و آزادی بیان و نشر خاطرنشان کرد: اکنون مجوز چاپ کتاب در یزد صادر می‌شود که نقطه قوتی برای نشر کتاب و کارهای فرهنگی است.
وی، راه‌اندازی یک هزار و 100 باشگاه و فعالیت 912 مربی کتاب‌خوانی از اقشار مختلف ازجمله کودکان کار، خیابانی، معلولان، زنان بی‌سرپرست و بد سرپرست را ازجمله فعالیت‌های اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی در حوزه کتاب و کتاب‌خوانی عنوان کرد.
وی با یادآوری گسترش فعالیت‌های فضای مجازی، ادامه داد: در تلاش برای غلبه کتاب بر فضای مجازی و زبان شلخته آن هستیم.
جوادیان زاده بابیان اینکه « کتاب کالای نمادین نه اقتصادی است»، افزود: بسیاری از کتاب‌فروشی‌ها تعطیل شد؛ نباید نگاه به این فضاها همانند بنگاه اقتصادی باشد.
** ارتقای فرهنگ کتاب‌خوانی، نیازمند نگاه کاربردی
همچنین در ادامه میزگرد مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان یزد با تبیین دیدگاه‌های سیستماتیک و کاربردی به موضوع کتاب و کتاب‌خوانی، می‌گوید: نگاه کاربردی به این موضوع از اهمیت بیشتری برخوردار است و برای تحقق آن باید با بهره‌گیری از مهندسی معکوس، مشکلات موجود بررسی و رفع شود.
پیغمبری اهمیت خلاقیت در فعالیت‌های فرهنگی و کتاب‌خوانی را یادآور شد و افزود: باید با در نظر گرفتن مشکلات موجود و اتخاذ شیوه‌های مختلف، مردم را به سمت کتاب هدایت و ترغیب کرد.
وی بابیان اینکه اکنون با افراد بی‌انگیزه‌ای مواجه هستیم که لذت کتاب‌خوانی را نچشیده‌اند، ادامه داد: صرف فعالیت‌هایی مانند معرفی کتاب کافی نیست، بلکه باید با در نظر گرفتن بعد سرگرمی، بخش‌هایی از کتاب برای مردم کاربردی شود.
وی اضافه کرد: باید در مکان‌های عمومی با استفاده از کتاب‌های صوتی و داستان‌های کوتاه، رغبت را با هنرمندی و زیبا در مردم ایجاد کرد.
** کتاب، راهگشای سخت‌ترین مراحل زندگی
مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در ادامه بابیان اینکه کتاب باید در سخت‌ترین مراحل زندگی، راهگشای مردم باشد، اظهار داشت: می‌توان مراجعین به شوراهای حل اختلاف را به مطالعه یا شنیدن محتوای کتاب هدایت و مشکلات آنان را از این طریق رفع کرد.
پیغمبری افزود: در حوزه کتاب و کتاب‌خوانی با بی‌انگیزگی عمومی مواجه شدیم که این چالش با استمرار دیدن و شنیدن کم‌کم از بین می‌رود.
وی تصریح کرد: اگر تمرکز دستگاه‌های اداری روی سه مقوله قدرت، ثروت و احترام باشد و به بزرگان عرصه کتاب جایگاه و قدرت بدهیم، بسیاری از مشکلات رفع خواهد شد؛ این مهم برای نسل جوان نیز ایجاد انگیزه می‌کند.
** حذف پست کتابدار در مدارس، معضلی بزرگ
همچنین مدیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی استان حذف پست کتابدار را در آموزش‌وپرورش ازجمله چالش‌هایی برشمرد، اظهار داشت: با حذف این پست کتابخانه‌های مدارس عملاً تعطیل شد، هم‌اکنون تنها نهادی که می‌تواند به ارتقای فرهنگ کتاب‌خوانی در حوزه کودک و نوجوان کمک کند، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است.
دوست فاطی ها با تأکید بر اینکه آموزش‌وپرورش باید به داد فرزندان خانواده‌ها برسد، افزود: 25 سال صدرنشینی در کنکور سراسر بسیار خوب است اما تلاش‌ها در این راستا، برخی آسیب‌ها هم به همراه داشته است.
وی اظهار داشت: با توجه به اینکه فرصت تجربه تاریخی نداریم باید به کتاب‌خوانی روی‌آوریم این مهم نیازمند کتاب، کتابدار و کتابخانه خوب است.
وی بابیان اینکه هر دستگاهی به سهم خود در تلاش برای افزایش آمار مطالعه است، ادامه داد: درگذشته مردم برای آگاهی ،نیازمند کتاب بودند و عطش خواندن داشتند اما اکنون دوران انفجار اطلاعات است.
** هر کتابی، ارزش یک‌بار مطالعه ندارد
این مسئول فرهنگی استان تصریح کرد: در حال حاضر برخلاف گذشته هر کتابی ارزش یک‌بار مطالعه را ندارد؛ همه خواستار تغییر وضعیت کنونی هستند اما دغدغه‌ها و مشکلات مردم اجازه تغییر را نمی‌دهد.
دوست فاطمی‌ها، افزود: همه مردم و مسئولان می‌خواهند اتفاقی در حوزه کتاب و کتاب‌خوانی رخ دهد اما دغدغه‌ها و مشکلات مانع تحقق آن شده است.
وی تصریح کرد: در کشور مانند قارچ دانشگاه و مدرک تولید می‌شود و افرادی با این مدارک نیز شاغل می‌شوند، درحالی‌که افرادی سواد واقعی دارند از این موضوع بی‌بهره می‌مانند.
24 آبان تا اول آذر به‌عنوان هفته کتاب و کتاب‌خوانی نام‌گذاری شده است.
یزد با 111 باب کتابخانه عمومی شامل 96 مورد نهادی روستایی و شهری و 15 باب مشارکتی به نسبت جمعیت در جایگاه نخست کشور قرار دارد.
در کتابخانه‌های عمومی استان با حدود 108 هزار نفر عضو، افزون بر 2 میلیون نسخه کتاب موجود است.
استان یزد یک‌میلیون و 138 هزار نفر جمعیت دارد که 85 درصد در شهرها و بقیه در مناطق روستایی و آبادی‌ها زندگی می‌کنند.
49 درصد جمعیت استان مرد و 51 درصد مرد هستند.
استان یزد یک هزار و 900 باب مدرسه ، 250 نفر هزار دانش‌آموز و 100هزار دانشجو دارد که در 68 واحد آموزش عالی تحصیل می‌کنند.
7532/ 2047/