بزرگنمايي:

خبر یزد - آب یکی از مواد مایع و فراوان‌ترین ماده مرکب بر روی سطح کره زمین است که بستر اولیه حیات به شکلی که امروزه می‌شناسیم را تشکیل داده است.
بیش از 71.1 درصد وزن یک انسان از آب تشکیل شده‌ است و نیز بیش از 68 درصد سطح کره زمین را آب پوشانده‌است (نزدیک به 360 میلیون از 510 میلیون کیلومتر مربع).
با وجود این حجم عظیم آب تنها سه درصد از آب‌های کره زمین شیرین و قابل شرب است و باقی آن به علت محلول بودن انواع نمک‌ها خصوصاً نمک خوراکی غیر قابل استفاده است.
از همین سه درصد آب شیرین و 2 درصد منجمد در 2 قطب شمال و جنوب بیش از 94 درصد به صورت شور است.
ایرانیان باستان به عناصر چهارگانه یا آخشیج (آب، خاک، آتش و باد) احترام بسیار می گذاشتند و به خاطر احترام بسیاری که به آب داشته اند،کوشش می کردند تا از آلودگی آن جلوگیری کنند.
آب و باران برای مردمی که در آن روزگاران به کشاورزی و زراعت می پرداختند، بسیار عزیز و قابل احترام بود و در فصول کم باران،خشکی زندگی آن ها را تهدید می کرد.
ستایش آب توسط ایرانیان و جمله بشر، بیش تر به خاطر آن است که حیات فردی و اجتماعی اش را وابسته به آن می داند.
آب در اسلام از اهمیت خاصی برخوردار است و به تعبیر قرآن مایه حیات همه چیز است، تنها در 43 سوره قرآن کریم، این کتاب مقدس و آسمانی ما مسلمانان 63 مرتبه از آب تحت‌ عنوان «ماء» یاد شده است.
و چه نیکو در آیه 30 سوره انبیاء فرموده است: «... وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاء کُلَّ شَیْءٍ حَیٍّ ...؛ ...هر چیز زنده‏ای را از آب پدید آوردیم.
گذشتگان ما با توجه به شرایط اقلیمی، میزان بارش و نزولات جوی، برای آبادانی خطه کویر سعی نمودند حداکثر استفاده از طبیعت و داشته های آن بنمایند.
به نحوی که برای مهار گرمای کویر از باد با سازه ای تحت عنوان بادگیر، برای آبرسانی به مراکز جمعیت قنات، برای نگهداری آب در مخازن به وقت نیاز، آب انبار، برای ساخت خانه و ظروف از مصالح بوم آورد (خاک) به شکلهای مختلف (خشت، آجر، سفال) و برای استفاده بهینه از نور خورشید پلان اماکن خود را به نحوی طراحی و اجرا می کردند که حداکثر استفاده از خورشید به جهت گرما و نورطبیعی را بنمایند.
برای تلطیف نور و به نوعی کنترل شدت تابش آفتاب سوزان از پنجره های مشبک با شیشه های رنگی، دیوارهای کاه گلی بلند، ساباط، بهره می جستند.
آب انبارها از جمله سازه هایی هستند که در مراکز محلات در کنار اماکن مذهبی، آموزشی، رفاهی و تجاری برای ذخیره، نگهداری و توزیع آب مورد استفاده قرار می گرفتند که در واقع این اماکن به نوعی زیر ساختهای تکمیلی قناتها به شمار می رفتند.
چرا که قناتها وظیفه انتقال آب را بر عهده داشتند و آب انبارها وظیفه نگهداری و توزیع که البته مکان یابی آن براساس مسیر قنات، مراکز جمعیتی و در برخی موارد با در نظر گرفتن ملاحظات دینی و مذهبی و رعایت برخی نکات فنی سازه ای از جمله نوع مصالح، میزان فشار آب بر کف و سطح آب انبار، مساله اندود داخل بنا، تهویه، تصفیه و جلوگیری از آلودگی همراه بود.
برای چنین سازه هایی جلو خان های بزرگ، سردر و هشتی، پله های پهن، بادگیر بلند با توجه به نوع آب انبار و کاربری آن در نظر گرفته می شد.
البته نمای چنین اماکنی نیز از جمله سر در ورودی با استفاده از کتیبه هایی که نشان از نام واقف یا سازنده بنا، مجوز بهره برداری، به اهمیت آب با توجه به بسیاری از ویژگیها و روحیات ساکنان پیرامون خود اشاره داشت.
آب انبار دارای انواع مختلفی است از جمله آب انبارهای عمومی، آب انبارهای خصوصی، آب انبارهای شهری، آب انبارهای روستایی، آب انبارهای قلعه ای، آب انبارهای میان راهی، آب انبارهای بیابانی که طبیعی است که هر کدام از این انواع از لحاظ سازه ای و معماری ویژگیهای خاصی خود را دارند.
امروزه با توجه به وضعیت اقلیمی و نزولات جوی، پایین رفتن سطح منابع آبی زیرزمینی در ایران به خصوص در مناطق فلات مرکزی از جمله یزد در شرایطی قرار گرفته ایم که بایستی به فکر راههای تامین آب پایدار برای این خطه همچنین، یافتن راه حلهای مناسب و بهینه در زمینه برداشت آب از منابع مختلف، بهینه سازی و کنترل مصرف در بخشهای مختلف با استفاده از تکنولوژیهای روز و فرهنگ سازی مناسب در بین اقشار مختلف جامعه باشیم.
ایجاد ایستگاههای برداشت آب شرب در یزد که به نوعی آب انبارهای مدرن را یادآور می شود از جمله راهکارهایی است که شرکت آبفای یزد به جهت در دسترس قرار دادن آب شیرین با کیفیت به آن اندیشیده است که صد البته ساخت چنین مراکزی با توجه به پیشینه این دیار در ایجاد آب انبارها بایستی با دقت خاصی صورت پذیرد.
ایجاد چنین ایستگاههای می تواند علاوه براینکه از ماموریتهای دولت در تامین آب شرب شهروندان به شمار آید فرصتی فرهنگی اجتماعی را نیز برای خیرین فراهم می آورد تا با توجه به سنت حسنه ای به نام وقف در شکل گیری این مراکز عام المنفعه مشارکت داشته باشند.
نکته دارای اهمیت اینکه با توجه به نوع سازه و معماری این مراکز آبرسانی که یک باب از آن نیز ایجاد و اکنون مورد بهره برداری عموم مردم قرار گرفته است و با توجه به برنامه ای که برای گسترش چنین مراکزی در سطح شهر وجود دارد.
بایستی ضمن رعایت هرگونه شتابزدگی اجرایی، علاوه بر بکارگیری تمهیدات هوشمند لازم برای برداشت آب با معماری یزد و عنوان جهانی بودن این شهر فرهنگی تاریخی همخوانی داشته باشد.
چه بسا که خود این ایستگاهها می تواند جاذبه ای تازه برای گردشگران داخلی و خارجی باشد.
بدون شک ایجاد ایستگاه های برداشت آب شرب با کیفیت مناسب در نقاط مختلف شهر برای مردم یزد امکانی است که اکنون در اختیار مسئولین حوزه آب، شهرداری، میراث فرهنگی، بهداشت و حتی شورای ترافیک، پدافند غیر عامل و مسئولین انتظامی و امنیتی قرار گرفته است.
علاوه بر اینکه به مساله مهم چگونگی توزیع بهداشتی، عادلانه و سهل الوصول آب با کیفیت مناسب به مردم می اندیشند به سازه ای در خور، بومی و برخوردار از بن مایه عناصر فرهنگی، معماری ایرانی اسلامی، ماندگار و مدرن نیز بیاندیشند تا این آب آنبارهای مدرن نیز سالیان سال بعد همانند آب انبارهای تاریخی مورد تحسین آیندگان قرار گیرد.
حمیدرضا عمادی
7532 / 2047