بزرگنمايي:

خبریزد- روستای «فهرج»، آبادی مشهور، قدیمی و بزرگی است که در حاشیه شهر یزد و بر سر راه بافق قرار دارد و نام آن در تاریخ یزد بسیار ذکر شده است.

این آبادی از جمله نقاطی است که در تاریخ اسلام و یزد بارها نام آن را می‌شنویم، ماجرایی که در پیشینه این آبادی نقش بسته بدین گونه است که در این منطقه، جنگی میان اعراب و ایرانیان شکل گرفته و ماجراهایی را در این خطه رقم زده است.

براساس روایات، لشکریان اعراب در مسیر خراسان و در منطقه «ریگ شتران» راه را گم می‎‎کنند و در نزدیکی‌های فهرج از منطقه خارج می‎‎شوند لذا تصمیم می‎‎گیرند تا مردم فهرج را نیز به دین اسلام دعوت کنند.

مردم فهرج از آنان مهلت می‎خواهند و با مردم خویدک و فرافتر به مشورت می‎‎پردازند ولی با اتفاق نظر بر لشکر اسلام شبیخون می‎‎زدند و بسیاری از تابعین و اصحاب اسلام را به شهادت می‎رساندند که یکی از این افراد «حویطب بن هانی» خواهر زاده حضرت علی (ع) بوده است .

در این جنگ، روستای فرافتر به مرور خراب می‎‎شود که در حال حاضر نیز از آن اثری باقی نمانده و تنها برخی از دیوارهای قلعه‌ی آن به جا مانده است ولی فهرج و خویدک همچنان پابرجا هستند.

  مزار بازمانده از صدر اسلام

روستای فهرج از نظر آثار باستانی بسیار غنی است و همان طور که در پیشینه این بنا یاد شد، هم اکنون این روستا در بردارنده اثری تاریخی بنام «شهدای فهرج» است که بازمانده همان جریان تاریخی است و ارزش معنوی بسیار زیادی برای مردم استان دارد.

این شهدا در واقع آبادی کوچکی است که تقریبا به فهرج متصل است و ابنیه‌ی زیادی از قدیم و جدید به علت مقابری که از شهدای اسلام در آن به جامانده، در آنجا ساخته شده‌ است.

قبور این مزار در دو اتاق بزرگ متصل به هم قرار دارد و مورد طواف و نذورات و صدقات و زیارت مردم است.

در این محل آثاری شامل سنگ قبر سیاه واقع در اتاق سمت راست(هنگام ورود به مزار اصلی) قرار دارد که عبارت دوازده امام به خط نسخ بر سطح آن درج شده است.

سرو قدیمی که در حیاط شهداست به دلیل خشک شدن قنات مریم آباد(مُریاباد) خشک شده ولی همچنان برای برخی از مردم درختی مقدس محسوب می‌شود.

در اتاق اصلی چندین قبر قرار دارد که به مزار شهدا نسبت داده می‌شود، اما سنگ‌های خوش خط و نقش، دلالتی بر مشخصات این افراد ندارد هرچند که یکی از قبور آن «مجدالدین حسن» نامی است. دو سنگ مرمر منصوب بر قبور در قرن نهم، کنده کاری شده و اطراف بعضی از قبور کاشی آبی نصب شده است.

یکی از ویژگی‌های این بنا وجود تکه آجر پخته شده‌ای است که بر آن با خط کوفی «بسم الله الرحمن الرحیم» نقش بسته و ظاهرا قدیمی‌ترین اثر این مزار است.

چاهی نیز که با فاصله‌ی زیادی از این اثر تاریخی قرار دارد به «چاه چهل دختر» شهره است و داستان‌های زیادی از این بنا سینه به سینه در میان مردم محلی نقل شده است.

   قدیمی‎‎ترین مسجد ایران در فهرج

مسجد جامع فهرج مشهور به مسجد امام حسن مربوط به صدر اسلام  و یکی از مهمترین آثار باستانی این روستا است.

ساخت مسجد جامع فهرج به نیمه اول قرن اول هجری و به روایتی به قبل از اسلام به عنوان زیارتگاه زرتشتیان برمی‌گردد و این مسجد، تنها مسجدی در جهان اسلام است که ساختمان آن از ابتدا تاکنون دچار تغییری نشده است.

اما مهمترین ویژگی این مسجد که آن را نیز منحصر به فرد کرده،  زنده و پویایی آن است به طوری که هنوز هم در آن نماز جماعت برپا می‌شود.

این مسجد از نوع شبستانی و فاقد ایوان است و اگرچه بین باستان شناسان اختلاف نظر وجود دارد اما ظاهراً مسجد جامع فهرج، قدیمی‌ترین مسجد ایران است.

این بنای گلین و دارای معماری منحصر بفرد، شبیه بناهای ساسانی است که این بنا نیز مرمت حفاظتی شده و سلامت آن توسط میراث فرهنگی تامین شده است.

مسجد علاقوندی

یکی از دیگر آثار باستانی و با ارزش روستای فهرج، «مسجد علاقوندی» است که بخش بسیار زیادی از آن از بین رفته و تنها گنبدخانه آن باقی مانده که مرمت حفاظتی آن توسط اداره کل میراث فرهنگی یزد نیز انجام شده است.

البته مقدار باقی مانده این بنا، سبک معماری قابل توجهی دارد و گچکاری‌های سقف آن نیز قابل ملاحظه و دیدنی است.

«آب انبار حسینیه» یکی از دیگر آثار باستانی این روستای تاریخی است و بر فراز مدخل آن سنگی تاریخی به خط نسخ نصب شده که نوشتار آن که حاکی از وقف نامه آن و متنش این گونه است: «بسم الله الرحمن الرحیم، وقف نمود توفق آثار آقا محمد جعفر ولد مرحوم آقا ابوتراب بافقی تمامی بیست پنج اصله درخت توت ماکولی واقعه در قریه‌ی فهرج به مقام باغ عمارت که مومنین و مسلمین از آن حورده ثواب آن را به روح کثیرالفتوح شاه نجف و شاه شهید و امام غریب و حضرت عباس قربت نمایند،1226.»

  روستایی کویری مناسب رصد ستارگان

این روستا علاوه بر جاذبه های تاریخی دارای کویری بسیار زیبا و آرام است که علاوه بر بازی های کویری، فضای مناسب برای ستاره شناسی و نجوم است.

کمپ کویرنوردی خاطره در نزدیکی روستا فهرج به دلیل فاصله‌ی نسبتا کمی که تا مرکز استان یزد دارد، میزبان گردشگران زیادی است.

روستای فهرج در حال حاضر یکی از روستاهای مقصد گردشگری است که مردم آن عمدتاً به کشاورزی مشغول هستند و یکی از قطب‌های مهم تولیدات گلخانه‌ای استان یزد به شمار می‏رود.