استفاده از لوازم آرايشي هميشه و در همه دوره‌ها مرسوم بوده و هست و فقط نوع توليد و نحوه استفاده از اين لوازم دچار تغيير شده است امري که اين تغييرات، مشکلات بسياري را در جامعه به دنبال داشته و بايد نگاهي نو به سنت‌هاي گذشته در اين زمينه داشت.
آرايش زنان ايراني از گذشته‌ها ضمن حفظ حجاب و حرمت‌ها همواره در ايام نوروز متداول بوده و معمولا نيز از لوازم دست‌ساز و گياهي استفاده مي‌شد اما امروز شرايط تغيير کرده و اغلب بانوان رو به سمت لوازم آرايشي شيميايي آورده‌اند که در صورت استاندارد و بهداشتي بودن نيز بنا به اظهار کارشناسان داراي عوارض بسياري است.
البته اين نکته را نيز بايد يادآور شد که تمامي اجناسي که وارد بازار مي‌شوند از طريق قانوني و طي مراحل کنترل بهداشتي وارد کشور نمي‌شوند و بر اساس خبري که منتشر شد، 50 درصد از لوازم آرايشي موجود در بازار ايران به صورت قاچاق وارد کشور شده‌اند.
در اين ميان به نظر مي‌رسد تنها مسئله‌اي که مورد توجه بسياري از بانوان قرار ندارد، توجه به سلامت در کنار استفاده از لوازم آرايشي است و گواه اين مدعا نيز دستفروشي اين کالاها به ويژه در شهرهاي بزرگ بدون رعايت هيچ‌يک از ضوابط بهداشتي و قانوني است که البته با استقبال بسيار خوب برخي از بانوان نيز مواجه مي‌شود.
در قديم نيز بانوان به زيبايي اهميت مي‌دادند اما به نظر مي‌رسد آنها نسبت به برخي از بانوان امروز وسواس و دقت بيشتري در استفاده از نوع لوازم آرايشي داشتند.
يکي از محققان جوان ابرکوهي در زمينه آداب تهيه «سرمه چشم» از لوازم آرايشي پرمصرف در سال‌هاي نه چندان دور در ابرکوه گفت: در گذشته و در ايام عيد نوروز بيشتر تصميم مي‌گرفتند تا سرمه تهيه کنند و اين کار يکي از فعاليت‌هاي خانم‌هاي گذشته ابرکوه نيز بود و در کشور هم به طرق مختلف صورت مي‌گرفت.
تهيه روغن چراغ پيه‌سوز
حامد اکرمي افزود: حدود 70 سال قبل، پيشرفت صنايع به اين صورت معنايي نداشت و مردم آن زمان از نعمت برق امروزي برخوردار نبودند و براي تامين روشنايي خانه‌هاي خود از وسيله‌اي به نام پيه‌سوز استفاده مي‌کردند و مواد سوختني آن را که به «روغن کنتو» معروف بود از دانه گياهي به نام بيد انجيل (کنتو) به دست مي‌آوردند.
وي ادامه داد: براي تهيه روغن کنتو آنها در تنه درخت نارون روزنه‌اي تعبيه و از چوب همان درخت براي آن دسته‌اي درست مي‌کردند که در داخل آن بتواند به چرخش در بيايد و روزنه‌اي هم زير آن براي خارج شدن روغن مي‌گذاشتند.
اکرمي خاطر نشان کرد: آنها گاوي را با چشمان بسته به دسته اين هاون مخصوص مي‌بستند و دانه گياه کنتو را داخل آن مي‌ريختند و با چرخانيدن مکرر اين حيوان، «کنتو» له شده و روغن آن از منفذي که زير آن بود، بيرون مي‌آمد که بعدها آن را به صورت سنگي ساختند و ديگر اثري از آن وجود ندارد.
تهيه سرمه چشم در ابرکوه قديم
اين محقق ادامه داد: از همان روغن کنتو يا روغن حيوانات اهلي مانند گاو و گوسفند، به تهيه سرمه نيز مي‌پرداختند.
اکرمي يادآور شد: براي تهيه سرمه، مردم سنگي را بر روي فتيله‌اي که آغشته به روغن و در حال سوختن است، مي‌گرفتند و دود حاصل از آن را که «سرمه» ناميده مي‌شد، استفاده مي‌کردند که البته در کنار ويژگي آرايشي، بسيار مفيد و با ارزش بود.
وي عنوان کرد: گرد سرمه را در ظرفي بنام سرمه‌دان مي‌ريختند که از فلز يا پارچه و به ندرت از چوب (کدو) ساخته مي‌شد و متدوال‌ترين آن سرمه‌دان پارچه‌اي بود و سرمه‌دان‌هاي پارچه‌اي، کيسه‌اي کوچک شبيه کيف با تزئينات سوزن‌دوزي، مليله‌دوزي، يراق‌دوزي و منجق‌دوزي بود که زيبايي خاصي از هنر زنان آن روز ابرکوه به خود مي‌گرفت.
سرمه چشم کردن دستور ائمه اطهار است
امروزه مسئله پيشگيرى در محافل پزشکى و بهداشتى به طور جدى پيگيرى مى‌شود و به مردم نيز سفارش‌هاي بسياري در اين زمينه مي‌شود در حالى که احکام سعادت‌بخش اسلام در 1400 سال پيش، پافشارى و تأکيد بسياري بر پيشگيرى در مسائل معنوى و مادى کرده است.
تأکيد اسلام بر مسئله پيشگيري به اين دليل است که جامعه اسلامى و مسلمانان هم از آلودگى به بيماري‌هاى روحى و اخلاقى و روانى مصون بمانند و هم بدن و جسم آنان مبتلا به امراض و ناراحتى‌هاى مختلف نشود و نتيجه عمل به تعاليم اسلامي، از بين رفتن زمينه‌هاى آلودگى به بيماري‌هاى جسمى و روحى است.
اهميت سرمه کشيدن و فوائد آن در کلام معصومين
در مورد سرمه نيز احاديثي وجود دارد که مردم را به استفاده از اين ماده سفارش کرده‌اند.
مرحوم طبرسى، در کتاب مکارم الاخلاق، در بيان آداب پيامبر اکرم (ص) مى‌گويد: «هميشه شش چيز در سفر همراه داشت، شيشه کوچکى از روغن و کِرِم، سرمه‌دان، قيچى، آينه، مسواک و شانه».
از جمله ديگر بيانات معصومين اين سخن از امام صادق (ع) است که «سرمه کشيدن مو را مى‌روياند، اشک را خشک کرده، آب دهان را گوارا و چشم را زيبا مى‌کند».
به سمت سنت‌ها برويم
با اين توضيحات که تنها در مورد يکي از سنت‌هاي قديم بيان شد، به نظر مي‌رسد با تاکيدات بسياري که در زمينه حفظ سلامتي و پيشگيري در جامعه امروز به زبان مي‌آيد، يکي از اصلي‌ترين راهکارها در اين زمينه، روي آوردن به سمت سنت‌هاي گذشته در موارد مختلف است.
خوشبختانه در بسياري از زمينه‌ها مانند طب سنتي، اين فرهنگ رو به گسترش است و در زمينه‌هاي ديگر نيز بايد با فرهنگ‌سازي همچنين تلاش دست‌اندرکاران، هر روز گامي رو به جلو برداشت.
بازگشت به شيوه‌هاي گذشتگان نه تنها احياي بسياري از آداب و رسوم را به دنبال دارد بلکه سلامت و پيشگيري از بسياري از بيماري‌ها و مشکلات را به دنبال دارد چنانکه امروز بسياري از محققان، شرط رفع بسياري از مشکلات را بازگشت به سنت‌ها مي‌دانند.
از مهم‌ترين مسائل زندگي تا جزئي‌ترين امور نظير آرايش و پيرايش که البته امروز به يکي از اصلي‌ترين امور زندگي مردم تبديل شده، با نگاهي به آيين گذشتگان، رنگ و بويي بهتر به خود خواهد گرفت.