چاپ

خبر یزد - دبیر کانون‌های تفکر دانشگاه یزد بحران آب را بحران اخلاق همگانی خواند و گفت: این که بحران آب صرفاً بحرانی ایجاد شده توسط دولت است، تصوری باطل است چرا که دست‌های همه ما به بحران آب آلوده است.
به گزارش ایسنا – منطقه یزد، دکتر «سعید عطار» در نشست بررسی وضعیت آب در استان یزد که به همراه پخش مستند تالان در دانشگاه یزد برگزار شد، با بیان این که ایران، کشور بیم‌ها و امیدها، کشور شجاعت‌ها و ترس‌ها و کشور انجام ناممکن‌ها و بی‌عملی‌هاست، تصریح کرد: کشور ما، از یک نظر کشور تناقض‌هاست و این تناقض‌ها، مساله کمیابی آب را به بحرانی برای ما تبدیل کرده است.
وی در توضیح این تناقض‌ها، عنوان کرد: می‌دانیم که عصر سنت‌ها، عصر جوامع سنتی، روزگار آدم‌های کم و بیش مشترک در نظر و کم و بیش همسان در کردار بود به نحوی که انسان آن عصر، زندگی‌اش و جهانش، ساده بود و اموراتش از چهاردیواری خانه‌اش تا کسب و کارش، قواعدی روشن و ساده داشت و آرامش آن عصر نیز حاصل همین سادگی بود.
به گفته‌ی عطار، انسان که به عصر مدرن وارد شد، زندگی‌اش چند پهلو و چند ساحته شد به نحوی که زندگی عصر مدرن، زندگی همراه با پیچیده شدن‌هاست، پیچیده شدنی که با فوران نیازها و خواست‌ها همراه است.
وی خاطرنشان کرد: داستان آب در ایران زمین و حداقل در استان کم آب یزد، داستان قواعد ساده‌ای بود که این قواعد، کم و بیش در میان پدران و مادران ما پذیرفته شده بود و به همین دلیل نیز علی‌رغم کمیابی آب، در هیچ دوره‌ای از تاریخمان، جنگ بر سر آب نداشته‌ایم.
وی ادامه داد: ما وارد عصر مدرنمان شده‌ایم و حدود یک قرن است که از دروازه‌هایش گذشته‌ایم. پیچیده‌تر شده‌ایم و نیازهایمان فوران کرده‌اند. داستان آب در جامعه کم آب ما، داستان ساده‌ای بود که مانند همه چیز دیگرمان، پیچیده شد.
این عضو هیات علمی دانشگاه یزد عنوان کرد: نیازهای فوران کرده در شرایط کمبود قواعد بسامان کننده، از ما جامعه‌ای پیچیده و نابسامان ساخته است و قواعد جمعی مانند قواعد بازی‌های جمعی ما از جمله رقابت‌هایمان برای گرفتن آب بیشتر و مصرفش، قواعدی نبوده‌اند که به یک نظم بسامان، عادلانه رو به جلو دامن بزنند.
به گفته‌ی وی، این که فکر کنیم بحران آب، صرفا بحرانی ایجاد شده توسط دولت است، تصوری باطل است چرا که داستان بحران آب در ایران، داستان بحران من، بحران شما و بحران ماست و در واقع بحران آب، بحران اخلاق همگانی است چرا که در بروز این بحران، بالایی‌ها سدسازی بی‌رویه کردند و سیاست‌های بعضاً نادرست در بخش کشاورزی و صنعت اجرا کردند و همان زمان ما هم در پایین، تشویق‌شان می‌کردیم و با خودخواهی‌هایمان دست به کار تخریب منابع آبی‌مان بودیم لذا دست‌های همه ما به بحران آب آلوده است.
دکتر عطار در پایان ابراز امیدواری کرد که پخش فیلم‌هایی مانند «مستند تالان» تلنگری به درک عمومی ما از کارهایمان، به مسئولیت ما باشد.
وجود امکان مدیریت مصرف در استان به نحو مطلوب
دکتر «علی اصغر سمسار یزدی» دبیرکانون تفکر آب دانشگاه یزد نیز با تقدیر از فیلم تالان به دلیل ورود به حیطه مجلس و قوانین آب، تصریح کرد: تبصره ذیل سه قانون توزیع عادلانه آب مصوبه سال 1360 و قانون تعیین تکلیف چاه‌های بدون پروانه مصوبه سال 1389، به منابع آبی کشور ضرر رسانده است.
وی نیز با تاکید بر این که همه افراد، نهادها و سازمانها در بوجود آمدن بحران آب سهیم هستند، عنوان کرد: استان یزد در گذشته از شبکه‌ای از قنوات بهره‌مند بوده ولی در سال 1326 تکنولوژی حفر چاه وارد استان شد و سپس با حفر چاه‌های عمیق و فراوان و به دنبال آن کاهش سطح آب‌های زیرزمینی، طرح انتقال آب از زاینده‌رود کلید خورد اما بعد از گذشت 10 سال از انتقال آب، باز هم شاهد بحران آب هستیم.
وی راه‌حل مسئله آب استان را مدیریت مصرف، سازگاری با شرایط و تغییر اقلیم ذکر و تصریح کرد: معتقدیم که با وجود منابع موجود آب استان و آب انتقالی از زاینده رود، امکان مدیریت استان به نحو مطلوب وجود دارد، اگر به سمت صنایع کم آب‌بر، گردشگری، بازرگانی، پژوهشی و ورود فناوری‌های نوین به کشاورزی گام برداشته تا مصرف آب کاهش یابد.
سمسار یزدی با بیان این که انتقال آب هزینه‌های پنهانی بسیار زیادی مثل هزینه انرژی دارد، گفت: جمعیت نیز به همراه انتقال آب به دلیل توسعه فعالیت‌ها، مهاجرت و یزد را تبدیل به استانی مهاجرپذیر کرد.
وی با اشاره به بهره‌وری 70 درصدی کشاورزی در اردن با وجود انتقال آب با تانکر، افزایش بهره‌وری در کشاورزی را در مدیریت مصرف آب با اهمیت خواند.
مشاور عالی مرکز بین‌المللی قنات با تاکید بر این که در تابستان گذشته چاه‌های استیجاری و کشاورزی نیز به مدار آب اضافه شد تا مردم با کمبود آب مواجه نشوند، دانستن واقعیت‌ها و افزایش آگاهی مردم را در کاهش مصرف آب موثر عنوان کرد.
کاهش 25 درصدی مصرف آب توسط یزدی‌‌ها
«علی اسلامی» مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب یزد تصریح کرد: مدیران برای حفظ سمت و جایگاه از گفتن واقعیت دوری می‌کنند و به جای برنامه‌ریزی، حل مشکلات و سازگاری با کم آبی وعده انتقال آب می‌دهند.
وی ضمن تقدیر از مردم یزد به دلیل کاهش مصرف آب، عنوان کرد: در سال 1390 متوسط مصرف خانگی شهر یزد معادل 20 مترمکعب در ماه بود که در حال حاضر به 14.5 مترمکعب رسیده است. همچنین یزدی‌ها در شش سال گذشته حدود 25 درصد کاهش مصرف آب داشتند و مصرف آب در حال حاضر نسبت با سال گذشته نیز شش درصد کاهش یافته است.
اسلامی با بیان این که مردم یزد رتبه بالایی در زمینه صرفه‌جویی در مصرف آب در کشور دارند، اظهار کرد: صداقت با مردم، سازگاری با کم آبی و برنامه‌ریزی در حوزه کشاورزی، صنعت، شرب و بهداشت، راه‌حل برون رفت از بحران آب است.
به گفته‌ی وی، استان یزد با جمعیت یک میلیون و 50 هزار نفر در زمستان 5.5 میلیون مترمکعب و در تابستان 11.5 میلیون مترمکعب به دلیل وجود 400 هزار کولر آبی در استان به عنوان تنها وسیله سرمایشی مردم، آب مصرف می‌کنند.
این مسئول میزان برداشت آب از منابع استان را یک میلیارد مترمکعب و ورودی آب به منابع را 800 میلیون مترمکعب اعلام کرد و افزود: اگر راندمان آب در حوزه کشاورزی 25 درصد افزایش یابد، کمبود 200 میلیون متر مکعبی نیز جبران خواهد شد.
اسلامی ادامه داد: افزایش بیکاری به دلیل بی برنامگی بوده است و در شرایط فعلی کشور امکان مهاجرت و گسترش تجارت نیز وجود ندارد.
انتقال آب از دریای عمان غیرمنطقی است
«علی مدرسی» مدیر عامل شرکت آزالیا در کانادا با اشاره به پیچیدگی و چند بعدی بودن مسئله آب، تصریح کرد: فیلم تالان با نگاهی یک‌سویه نگر، مسئولیت بحران آب را به گردن حاکمیت و نظام انداخته است.
وی بحران خاک و فرونشست زمین را جدی‌تر از بحران آب دانست و فقدان آگاهی اجتماعی، حرص و طمع و عدم مسئولیت‌پذیری را اثرگذار در بحران آب عنوان کرد.
وی در نظر گرفتن مدیریت ذینفعان و واقعیت‌های سیاسی را در حوزه آب با اهمیت خواند.
مدرسی تصریح کرد: جمعیت فعلی استان یزد براساس ظرفیت اکولوژیکی منطقه نیست و آب موجود پاسخگوی بیش از نیمی از جمعیت استان نیست بنابراین تعادل بخشی نیز ممکن نیست.
وی آپارتمان‌نشینی و خروج مردم از زندگی سنتی قبلی را دلیل کاهش مصرف آب در استان دانست و عنوان کرد: انتقال آب از دریای عمان به استان یزد غیرمنطقی است، اگر مشکل مهاجرپذیری و بهم خوردن اکوسیستم، پایین بودن بهره‌وری در کشاورزی و نرخ بالای بیکاری در استان حل نشود.
وی گسترش استارت‌آپ‌ها و اقتصاد دانش بنیان در استان را راه حل معضل آب دانست.
مالکیت خصوصی بر منابع آب نداریم
دکتر «علی اکبر جعفری ندوشن» عضو کانون تفکر آب و عضو هیات علمی دانشگاه یزد تصریح کرد: از نیمه دوم قرن بیستم به این سو، نظام حقوقی منابع آب در همه کشورها در حال تبدیل از حالت خصوصی به حالت عمومی است.
وی افزود: در اغلب کشورها با گسترش قلمرو مالکیت عمومی آب مفاهیمی مانند آب‌های زیرزمینی خصوصی و حقوق هم ‎ جواری در بهره‌برداری آبراهه‌های سطحی به ‎ تدریج تضعیف شده است و در ایران نیز این روند به تدریج مشاهده می‌شود.
جعفری ندوشن خاطرنشان کرد: چنان که زمانی قوانین مدنی ایران به مالکیت اشخاص بر منابع آبی و حفظ حقوق آنها به ‎ صراحت اشاره و آن را محترم شمردند اما با تصویب قوانین بعدی که باعث گسترش عرصه حقوق عمومی شدند، تعیین حقوق اشخاص در بهره ‎ برداری از منابع آب را به صدور پروانه بهره ‎ برداری با قیودات عمده‌ای موکول کرده‌اند و اشخاصی که از منبع مشترکی مانند ذخایر آب زیرزمینی استفاده می‌کنند، قادر نیستند در بهره‌برداری از «منبع مشترک» قواعد جمعی درخوری را در میان خود برای رعایت موازین پایداری حاکم کنند و در عمل گرفتار رقابتی بی‌امان می‌شوند تا به ‎ جای منافع درازمدت و بین‌نسلی، به منافع کوتاه‌مدت و ناپایداری دست یابند.
وی عنوان کرد: امروز بسیاری از این چاه‌های مجاز به ‌ویژه در بخش کشاورزی از بازدهی اقتصادی نازلی برخوردار است و برداشت بی‌رویه از حجم مخازن آب آنها موجب تغییر کیفیت و شور شدن سفره‌های آب زیرزمینی گردیده است که در نهایت با این مصارف بی‌رویه به نابودی منابع آب زیرزمینی خواهد انجامید.
جعفری با بیان این که قانون‌ مدنی‌ ایران‌ به ‌تبعیت‌ از فقه‌ امامیه آبها را اموال‌ مباح و قابل‌ تملک‌ اشخاص تلقی‌ کرده‌ است، اضافه کرد: در مواد 149 به بعد قانون مدنی طرق حیازت و تملک آب‌های مباح ذکر شده، در سال‌ 1309 قانون‌ راجع‌ به‌ قنوات‌ مقرراتی‌ را در رابطه‌ با لزوم‌ رعایت‌ حریم‌ چاه‌ها و قنوات‌ و وظایف‌ مالکان‌ و مجاوران‌ آنها وضع‌ کرده و ماده‌ 42 آئین‌ نامه‌ قانون‌ ثبت‌ اسناد و املاک‌ مصوب‌ 1317 به‌ نحوه‌ ثبت‌ حقابه‌ها اشاره‌ دارد.
وی افزود: همچنین در سال‌ 1322 قانون‌ تشکیل‌ بنگاه‌ مستقل‌ آبیاری‌ تصویب‌ گردید و در این‌ قانون‌ نظارت‌ بر کلیه‌ امور آبیاری‌ کشور که‌ آب‌ به‌ مصرف‌ زراعت‌ می‌رسد با رعایت‌ قانون‌ مدنی‌ به‌مقدار حقابه‌ و مطابق‌ معمول‌ به‌ عهده‌ بنگاه‌ مستقل‌ آبیاری‌ قرار گرفت.‌
وی اذعان کرد: با تصویب قانون‌ آب‌ و نحوه‌ ملی‌ شدن‌ آن‌ در سال‌ 1347 مقررات و اصول مدونی برای بهره برداری از آبها تنظیم شد، در ماده‌ یک قانون‌ مذکور آب‌ به‌ عنوان‌ ثروت‌ ملی‌ و متعلق‌ به ‌عموم‌ تلقی شده که در واقع تحولی در مالکیت آبها محسوب می‌شد و در ماده‌ دو همان قانون بستر انهار و آب‌های‌ سطحی‌ طبیعی‌ را نیز متعلق‌ به‌ دولت‌ دانسته است‌ که در این‌ قانون‌ حقابه‌ و حقوق‌ مکتسبه‌ اشخاص‌ را محترم‌ شمرده‌ و دولت‌ مسئولیت‌حفظ‌ و بهره‌ برداری‌ و اداره‌ تأسیسات‌ آبی‌ را به‌ عهده‌ داشت‌
وی عنوان کرد: بعد از انقلاب، قانون اساسی صراحتا در اصل 45 آب را در زمره انفال و اموال عمومی دانسته و ماده یک قانون توزیع‌ عادلانه‌ آب‌ مصوب 1361 نیز بر آن اساس اختیار آن را به دولت سپرده است، یعنی در حال حاضر اشخاص خصوصی، مالکیت خصوصی بر منابع آب ندارند و فقط حق بهره‌برداری پیدا می‌کنند چون آب از مشترکات عمومی است.
رونق گردشگری و تجارت راه‌حل معضل آب
«عبدالعظیم پویا» عضو کانون تفکر گردشگری و خبره فرهنگی استان نیز بیداری و آگاهی مردم را در مدیریت مصرف آب با اهمیت دانست و از فیلم سازان یزدی خواست تا از وضعیت بحرانی آب در استان یزد نیز مستندی تهیه شود.
وی با اشاره به اهمیت فرونشست زمین، افزود: از حدود 20 سال پیش نشانه‌هایی از نشست زمین در دشت یزد_ اردکان وجود داشته که مورد بی توجهی مسئولین قرار گرفته است.
وی با تاکید بر وجود پرونده‌های شکایت قنات‌داران از زدن چاهها در سالهای گذشته، در نظرگرفتن ذینفعان را در حوزه آب مهم برشمرد.
پویا با تاکید بر این که جمعیت بالا در یزد سبب ناپایداری شده است، عنوان کرد: در گذشته جمعیت مازاد مهاجرت کرده و در دیگر نقاط دنیا به تولید ثروت پرداخته‌اند.
به گفته‌ی وی، راه‌حل معضل آب برگشت به سبک گذشته و رونق گردشگری و تجارت است.
مسئله آب سیاسی و اجتماعی است
«محمد صادق دهقانی» کارگردان مستند تالان هم عنوان کرد: زمانی که حاکمیت آب از مردم گرفته شد و به دولت سپرده شد، بحران آب نیز شروع شد و همه در به وجود آمدن وضعیت فعلی مقصر هستیم.
وی تصریح کرد: مسئله آب سیاسی و اجتماعی است و راه‌حل‌های فنی و سازه ای کوتاه مدت و بی‌فایده است و راهکارها نیز بایستی سیاسی و اجتماعی باشد.
دهقانی مردم یزد را به دلیل سابقه تفکر از گذشته در مسئله آب، ایجاد قنوات و صرفه‌جویی در مصرف آب الگویی برای ایران دانست و افزود: در شرایط بحرانی بایستی مصرف آب نیز کمتر شود و مصرف معمول آب مورد تشویق قرار نگیرد.
وی از سازمان‌های ذینفع در مسئله آب خواست تا در ساخت فیلم و فرهنگ‌سازی در زمینه آب در استان یزد، فیلم‌سازان را حمایت کرده و از کشاورزانی که با شیوه‌های درست در مصرف آب صرفه‌جویی می‌کنند نیز تقدیر شود.
انتهای پیام