خبر یزد - گویند زرتشت، چون موسم اسپند به ابرکوه رسید، با دست خود بذر سرو بر این دشت فشاند و بر مردمان نوید داد که درختی در آن میان بماند تا ببیند صبح دم رستاخیز را و امروز اگر کویر ابرکوه در استان یزد را که درنوردی، به پیرترین ساکن کویرهای جهان خواهی رسید.
به گزارش ایسنا - منطقه یزد، شهرستان ابرکوه با وسعت 5785 کیلومترمربع در 140 کیلومتری غرب یزد قرار دارد، این شهرستان دارای دو بخش «مرکزی» و «بهمن» و چهار دهستان تیرجرد، فراغه، مهرآباد و اسفندار، 84 آبادی دارای سکنه و 215 آبادی خالی از سکنه است.
از آنجا که این شهر ابتدا در پای کوه ساخته شده، آن را «برِکوه»(کنار کوه) می گفتند که در گویش مردم به «ابرکوه» تبدیل شده است.
البته ابرکوه بر سر راه یکی از شعب جاده ی ابریشم است که در گذشته بسیار آباد و پرجمعیّت بوده است و اکنون نیز مرز مشترک با سه راس مثلث طلایی گردشگری کشور یعنی استانهای یزد، فارس و اصفهان دارد.
این شهرستان که از قطب های کشاورزی استان یزد تلقی می‌شود، دارای جاذبه های تاریخی فراوانی است که چشم گردشگران را به خود خیره کرده است.
سرو ابرکوه (اثر طبیعی – ملی):
سرو کهنسال ابرکوه با سنی بیش از 4500 سال، در سال 1382 به عنوان اثرطبیعی - ملی شناخته شده است. این تک درخت در کنار یک قنات قدیمی در شهر ابرکوه قرار دارد. ارتفاع و قطر تنه‌ی این درخت به ترتیب برابر با 25 و 3.6 متر است.
ارتفاع منطقه 1500 متر و اقلیم آن گرم و خشک است. این اثر که یک ذخیره‌گاه ژنتیکی محسوب می‌شود با عظمت و زیبایی شگفت‌انگیز خود موجبات جذب گردشگران را فراهم کرده است.
خانه آقازاده:
این خانه با مساحتی بالغ بر 851 متر مربع با طرح حیاط مرکزی است. بنای مذکور با گچ‌بری‌های ظریف و زیبا، مقرنس‌های گچی و غیره تزیین شده است.
قسمت شاخص و جالب توجّه بنا بادگیر دو طبقه و کلاه فرنگی بوده که در نوع خود بی‌نظیر است. ارتفاع بادگیر 18 متر و مساحت آن 18 متر مربع بوده و در دهانه‌ی بادگیر، 19 عدد دریچه‌ی تنظیم هوا وجود دارد که با بادگیر دومی هماهنگی و ارتباط دارد.
بادگیر و کلاه فرنگی به ترتیب حکم خنک‌کنندگی و نوررسانی(نورگیر) فضای زیرین و تالار خانه را دارند. قدمت خانه‌ی آقازاده به دوره‌ی قاجاریّه باز می‌گردد.
یخچال های خشتی:
یخچال ها با نقش های(پلانی) مدوّر و حجمی مخروطی شکل، به صورت پلّه ای بنا شده اند. در زمان های گذشته، یخچال ها مخصوص انبار کردن یخ بوده اند.
ارتفاع این بناها اغلب حدود 20 متر است. سطح کف داخل بنا، گودتر از سطح زمین های بیرونی ساخته شده است. یخچال ها دارای چهار بخش عمده حوضبند، مخزن یخ، دیوارهای سایه انداز و گنبد بزرگ روی مخزن هستند. از خصوصیات بارز این بنا، طرح و فرم ساخت آن است.
این یخچال‌ها از دوران سلجوقی تا عهد قاجار ساخته شده و مورد استفاده بوده است.
گنبد عالی:
گنبد عالی ابرکوه یکی از برج های آرامگاهی سنگی دوره‌ی دیلمیان در سده پنجم هـجری قمری است که بر بالای تپّه ای واقع شده است.
این بنای تمام‌سنگی با نمای خارج و داخل، به صورت هشت ضلعی روی تختگاهی چهارگوش بنا شده و سرداب میان بنا، مدفن آرامگاه است.
بالای سر در ورودی بنا، کتیبه کوفی با خط درشت و برجسته دیده می‌شود. ارتفاع و بلندای برج 22 متر و ضخامت دیوار گنبد دو متر است. براساس کتیبه دور تا دور آرامگاه، بنای مذکور آرامگاه «امیر عمیدالدّین شمس الدّوله دیلمی» و مادرش، بانویی از طایفه هزاراسب بوده که به دستور فرزندش «فیروزان» به سال 448 قمری ساخته شده است.
مسجد جامع:
این بنا از مساجد دوره ی سلجوقی محسوب می شود و از نظر سبک ساختمانی، جزو بناهای چهار ایوانی است و مانند اکثر مساجد جامع دارای دهلیز، شبستان و محراب است.
بیشتر قسمت های بنای مسجد از آثار دوره ی مغولی است ولی قسمت هایی هم در آن وجود دارد که سابقه ی کهن تری دارند که از آن جمله می توان به شبستان گنبددار مسجد اشاره کرد که متعلّق به پایان سلطنت ابوسعید (ایلخانی) است.
از ویژگی های مهمّ بنا، دو محراب آن است؛ محراب اوّلیّه ی مسجد همانند بناهای مغولی ساخته شده و محراب دوم که به منظور اصلاح محراب اوّل ساخته شده است.
مسجد بیرون:
این مسجد شامل دو ایوان، گنبدخانه، شبستان با حیاط مرکزی است که در جنوب شهر واقع شده و چون در گذشته، بیرون از حصار شهر ساخته شده به «مسجد بیرون» شهرت یافته است.
ایوان غربی این بنا به گنبدخانه ای گشوده می شود که از داخل، به شکل مربع و از خارج به صورت نیم دایره است و ضخامت دیوارهای آن به بیش از 1.7 متر می رسد.
کتیبه ی کاشی معرّق در سه رشته خط به عرض تقریبی 65 سانتیمتر به رنگ های سفید و آبی بر پیشانی سردر ورودی مسجد نصب شده که از آن، اطّلاعات تاریخی بنا به دست می آید و خط نسخ آن از انواع خطوط کتیبههای مورد توجّه دوران تیموری در قرن نهم هجری قمری است.
معروف است که این بنای مذهبی، محلّ استراحت حضرت علی بن موسی الرّضا (ع) در سفر از مدینه تا مرو بوده است.
امامزاده احمد:
این محل، آرامگاه و حرم یکی از عرفا و بزرگان مشهور به «پیر احمد» است که گروهی از مورّخان ایشان را از فرزندان موسی بن جعفر (ع) می دانند. بقعه مذکور دارای یک پیش‌فضای سرپوشیده است که پس از گذر از آن، به فضای اصلی می رسیم که مقبره در آن محل است.
آنچه در فضای اصلی خودنمایی می کند، طاق بلند و رفیع آن است که به صورت فیل پوش ساخته شده است. بنای اوّلیه آن با ظرافت و دقت خاصی ساخته شده اما تعمیرات صورت گرفته در آن، شکل ساختمان را تغییر داده است.
مصالح به کار رفته در این بنا شامل خشت خام، کاهگل و گچ است. با توجّه به سبک معماری بنا، زمان ساخت آن چهار تا پنج قرن پیش تخمین زده شده است اما بخش هایی از آن را در دوره های اخیر نوسازی کرده اند.
سیّدون علی نقیا:
بنایی است چهار ضلعی از خشت و گل که آن را در نقطه ای مرتفع از شهر ساخته اند. گنبدی با پوسته آجری و بلند دارد و هر ضلع آن از داخل 8.5 متر است. ضخامت دیوار 1.25 متر و بلندی آن تا زیر قوس های گنبد 9 متر است.
بدنه هر چهار طرف و چهار زاویه زیر گنبد مقرنس‌کاری شده است، در دایره داخلی گنبد، کتیبه ای از آیات قرآن به خط کوفی و به رنگ آبی نقش شده است.
قدمت بنای سیّدون علی نقیا حدوداً به سال 750 هجری بازمی گردد.
گنبد سنگی هگ:
بقعه ای است چهار ضلعی از قرن هشتم هجری، دارای گنبد که در کناره غربی روستای «هِک» در شش کیلومتری شهرستان ابرکوه واقع شده است.
این بنا مدفن «حسن بن رییس» از سلسله آل اینجو است که تماماً از سنگ سفید رنگ ساخته شده و گنبد آن از سوی خارج، دارای پوشش آجر است.
در ضلع جنوبی بنا محرابی با ابعاد 88×210 سانتیمتر تعبیه شده و جهت این محراب با قبله اختلاف دارد. در این بنا، سه کتیبه به خط نسخ منصوب شده است.
شبیه به این بنا از حیث ترکیب و اسلوب، دو مزار یکی نزدیک طارم و دیگری بالای سرقورگ در راه داراب به بندرعبّاس نیز وجود دارد.
قلعه شهرسب:
قلعه ای عظیم است که سردری رفیع دارد. هسته اولیه این مجتمع مسکونی عظیم را می توان به دوره صفویّه نسبت داد که با برج و بارو و سردری جداگانه یعنی با هشت برج در چهار زاویه، در میان قلعه بیرونی واقع شده است. کوچه ها و خانه های این واحد مسکونی به صورت شطرنجی طرّاحی شده اند.
این قلعه با دو حصار متّحدالمرکز یعنی جمعاً 16 برج، از معدود قلعه های استان یزد است که معماری آن نسبتاً سالم مانده است.
ارگ شهرسب با 17 هزار مترمربع مساحت از مهم ترین جاذبه های گردشگری این شهرستان محسوب می شود.
مناره های مسجد نظامیّه:
کنار خیابان اصلی شهر، دو مناره مرتفع بر روی سردری بلند به چشم می آید. مناره های مرتفع به نام «نظام الملک» معروف است و در تصوّر برخی، ساخته نظام الملک وزیر سلجوقی است که البته این تصوّر اشتباه است.
این مناره های بلند ساخته «نظام الملک ابرقویی» از بزرگان قرن هشتم هجری قمری است که آن را «سردر نظامیّه» نیز می خوانند و می گویند در این محل، مسجد، بازار و مدرسه وجود داشته است.
سراسر بدنه مناره ها از کاشی فیروزه ای رنگ است و به خط کوفی بنایی با کلمات «الله اکبر» به نحو زیبایی تزیین شده است.
خندق های سنگی قلعه سرورخان:
خـنــدق ها از طــرح هــای سوق الجیشی و شیوه دفاعی بسیار بدیع در ایجاد امنیّت و از وسایل امنیّتی دوران کهن بوده است.
قدمت این اثر با ارزش را به دوره‌ی ساسانی و قبل از آن نسبت داده اند که انسان را در مبارزه با سخت ترین سازه های سنگی به نام کنگلومرا(سنگ جوش) شگفت زده می کند.
خندق های سنگی قلعه سرورخان با وسایلی ابتدایی به طول حدود 150 متر در دل سنگ و به ضخامت 5 تا 6 متر حفر شده اند و برخلاف خندق های طبیعی، در زمره آثار منحصر به فرد بر جای مانده از دستان هنرمند انسان های دورانهای گذشته محسوب می شوند.
برای حفاظت شهر، در وهله اوّل در پشت حصار خندقی ایجاد کرده اند که پهنای آن در بیشتر جاها به 20 متر می رسد.
انتهای پیام