بزرگنمايي:

علي رغم تغييرات گسترده در حوزه فعاليت‎‎هاي اقتصادي در کشورمان ولي هنوز بسياري از اقدامات خيري و نيکوکارانه در کشورمان به روش‎‎هاي سنتي انجام مي‎‎شود.

 در اين بين، صندوق‎‎هاي سرمايه‎‎گذاري نيکوکاري به عنوان يک نهاد مالي جديدي، ضمن تجميع سرمايه‌‌هاي خيرين، با سرمايه‎‎گذاري آن در بازارهاي مالي، منافع حاصله را به مصارف نيکوکارانه مندرج در اساسنامه خود مي‎‎رساند.

روش‏‏هاي مشارکت در اين صندوق‎‎هاي سرمايه‎گذاري شامل اهداي اصل و سود حاصل از سرمايه‎‎گذاري به موضوعات نيکوکاري يا حفظ اصل سرمايه براي سرمايه‎‎گذار و اهدا تمام سود حاصل به موضوعات خيّري و يا حفظ اصل سرمايه و اهداي بخشي از سود حاصله به کارهاي نيکوکارانه است.

دکتر "علي اکبر جعفري" صندوق‎‎هاي نيکوکاري را يکي از انواع صندوق‎‎هاي سرمايه‎‎گذاري خواند و تصريح کرد: صندوق‎‎هاي سرمايه‎‎گذاري يکي از شيوه‎‎هاي سرمايه‎‎گذاري غيرمستقيم و مديريت شده در بازار سرمايه هستند.

وي در مورد لزوم فعاليت چنين صندوق‎‎هايي اظهار کرد: از آنجايي که معمولاً آحاد مردم از دانش و تجربه مالي برخوردار نيستند و چه بسا به دليل نقص اطلاعات و عدم کفايت سرمايه و تجربه کافي در يک سرمايه‌گذاري مستقيم در بورس دچار ضرر و زيان مي‎‎شوند، روش‎‎هاي غيرمستقيم سرمايه‎‎گذاري که از جمله آنها سرمايه‎‎گذاري در صندوق‎‎هاي سرمايه‎‎گذاري مختلف است همواره مورد توصيه کارشناسان بازار سرمايه بوده است.

مدير بورس منطقه‎‎اي يزد در اين باره افزود: سرمايه‏‏گذاران در اين شيوه با خريد واحدهاي سرمايه‎‎گذاري صندوق، منابع خود را تجميع مي‎‎کنند و در اختيار يک مديريت حرفه‎اي قرار مي‎‎دهند تا در بازار سرمايه صرف خريد و فروش سهام يا ساير اوراق بهادار شود.

وي ادامه داد: طبيعي است که در اين شيوه‎‎ي سرمايه‌‌گذاري که عملاً به جمع‌آوري وجوه سرمايه‎‎گذاران غيرحرفه‎‎اي و اختصاص آن به سبدهاي سرمايه‎گذاري کارا مي‎‎انجامد، با کاهش ريسک سرمايه‎‎گذاري و بازدهي مطمئن‎‎تري روبرو خواهيم شد.

به گفته جعفري، اين صندوق‎‎ها در سال‌هاي اخير در بازار سرمايه ايران به جايگاه ويژه‎‎اي دست يافته‎‎اند و مي‎‎توان به عبارتي آنها را مدير و حافظ سرمايه سرمايه‎‎گذاران غير حرفه‌اي در نظر گرفت.

وي خاطر نشان کرد: اولين صندوق سرمايه‎‎گذاري در ايران از اواسط سال 1386 کار خود را آغاز کرد و با تصويب قانون توسعه ابزارهاي و نهادهاي مالي در سال 1388، فعاليت اين صندوق‎‎ها توسعه بيشتري در كشورمان پيدا کرد.

وي گفت: امروزه اين صندوق‎‎ها در اکثر کشورهاي توسعه يافته به عنوان هسته مرکزي بازار سرمايه محسوب مي‏‏شوند و سالانه مبالغ هنگفتي از سرمايه سرمايه‎‎گذاران را به بخش‎‎هاي فعال و مولد جامعه هدايت مي‎‎کنند.

تجميع سرمايه‌ي خيرين براي فعاليت‌هاي نيكوكارانه

جعفري يکي از انواع اين صندوق‎‎هاي سرمايه‎‎گذاري در بازار ايران را صندوق‎‎هاي نيکوکاري خواند و گفت: اين صندوق‎‎ها با تجميع سرمايه افراد نيکوکار و خيّر و سرمايه‎‎گذاري آنها در بازار سرمايه، سود حاصل از اين سرمايه‌گذاري را صرف فعاليت‎‎هاي نيکوکارانه براساس اساسنامه آنها مي‎‎کنند و فعاليت اين صندوق‎‎ها بسته به موضوع نيکوکاري، زمينه‎‎هاي مختلفي را در برمي‎‎گيرد.

وي تاکيد کرد: روش سرمايه‎‎گذاري در اين صندوق‎‎ها معمولاً به اين صورت است که سرمايه‎‎گذار با حفظ اصل پول و سرمايه خود، درآمد حاصل از سرمايه‎‎گذاري‎‎اش يا قسمتي از درآمد آن را به فعاليت‎‎هاي خيرخواهانه اختصاص مي‎‎دهد.

به گفته اين کارشناس بازار سرمايه، صندوق‎‎هاي نيکوکاري با توجه به لزوم جذابيت‎‎هاي بيشتر به عنوان يک روش جديد براي خيّرين و نيکوکاران، از مزيت‎‎هاي نسبي در مقايسه با شيوه‎‎هاي سنتي نيکوکاري برخوردار است و به نظر مي‏‏رسد بايد با فرهنگ‎‎سازي در مورد آنها، عموم مردم و خيّرين و نيکوکاران را با اين روش آشنا کرد.

وي در اين رابطه متذکر شد: از آنجايي که عده زيادي از اين خيّرين نيز معمولاً  بواسطه  شرايط سني  يا نازل بودن سطح دانش و آگاهي‎‎هاي مالي به سختي با چنين ساز و کارهايي آشنايي مي‎‎يابند، لذا بايد آموزش و فرهنگ‎‎سازي به گونه‎اي باشد که بدگماني و سوء ظن به اصل قضيه از بين ببرد و مزاياي اين نوع سرمايه‎‎گذاري خيرخواهانه به خوبي روشن شود تا زمينه ورود اين افراد فراهم شود.

جعفري اظهار کرد: شايد لازم باشد که براي ورود چنين اشخاصي ساز و کارهاي بازار سرمايه نيز هم از حيث اسلوب و روش و هم از حيث مبناي فقهي و شرعي تبيين شود تا نگاه مثبتي نسبت به فعاليت اين صندوق‎‎ها براي افراد خير متشرع فراهم شود.

وقف، پشتوانه‌اي نظري براي صندوق‌هاي نيکوکاري

وي در اين خصوص به سنت حسنه وقف و پيشينه بلند آن در امر نيکوکاري اشاره کرد و گفت: وقف از گذشته تاكنون به عنوان يک نهاد شرعي و مدني بسيار کارگشا در اداره امور عمومي و از جمله فعاليت‌هاي عام المنفعه و نيکوکارانه در جامعه محسوب مي‌شده که با حبس سرمايه، منافع آن جهت امور خير صرف مي‌شده است و لذا از حيث مبنايي مي‌تواند پشتوانه نظري صندوق‌هاي نيکوکاري را نيز تحکيم بخشد .

جعفري در پاسخ سوال ما در باره صندوق‌هاي وقفي و استفاده از ظرفيت وقف در بازار سرمايه نيز گفت: صندوق‌هاي وقفي ظاهراً به دليل موانع شرعي در وقف پول تاکنون شکل نگرفته است، اما اوراق وقفي که اوراق بهادار با نامي است كه به قيمت اسمي مشخص براي مدتي معين يعني زمان تکميل طرح، منتشر و به واقفيني که قصد مشارکت در طرح‌هاي عام‌المنفعه را دارند واگذار مي‌شود، گزينه قابل ترويجي در اين زمينه است.

وي در اين مورد افزود: اوراق وقف، اوراق بهادار غيرانتفاعي هستند که براساس قرارداد صلح به منظور وقف منتشر مي‌شود و دارنده اوراق بخشي از اموال خود را بر اساس قرارداد صلح در اختيار باني يا متصالح قرار مي‌دهد تا وي همراه ساير اموال صلحي، طرح عام‌المنفعه‌اي را ايجاد و سپس از طرف صاحبان اوراق، وقف شرعي کند.

به گفته جعفري، البته براي افرادي که قصد وقف يا هديه سهامشان به صندوق‌هاي نيکوکاري داشته باشند، اين امکان فراهم است .

راهكارهاي توسعه صندوق‌هاي نيكوكاري

مدير بورس منطقه‌اي يزد در خصوص راهکارهاي توسعه صندوق‌هاي نيکوکاري نيز گفت: براي ترويج و توسعه صندوق‎‎هاي نيکوکاري بهتر است نخست آنها را در فضاهاي اداري، دانشگاهي و در ميان طبقات متوسط اجتماعي که در شناخت و همراهي با چنين ساز و کارهايي معمولاً همکاري بيشتري دارند، اطلاع‎رساني و فرهنگ‎‎سازي کنيم.

وي همچنين ارائه گزارش‎‎هاي شفاف از فعاليت‎‎هاي اين صندوق‎‎ها را هم از لحاظ سرمايه‎‎گذاري‎‎هاي انجام شده و هم به لحاظ جهات خيرخواهانه که منافع خود را صرف آن مي‎‎کنند، در تشويق و ترغيب مردم براي مشارکت بيشتر در اين‎‎ صندوق‎‎ها موثر خواند.

جعفري عنوان کرد: متاسفانه در حال حاضر هيچ کار آموزشي يا تبليغي و ترويجي مناسبي که بتواند گروه‎‎هاي هدف اين صندوق‎‎ها، يعني اشخاص خيّر يا موسسات خيريه و غيره را مخاطب قرار دهد و اهميت توسعه اين صندوق‎‎ها را در مقايسه با ساير شيوه‎‎هاي سنتي کارهاي خيرخواهانه تبيين کند، انجام نشده است.

وي نقش رسانه‏‏ها در رابطه با کمک به معرفي اين صندوق‎‎ها را حائز اهميت خواند و گفت: در حال حاضر صندوق‎‎هاي نيکوکاري محدودي با همکاري سازمان بهزيستي در کشورمان تشکيل شده است که عايدات خود را مثلاً صرف تامين تمام يا قسمتي از قيمت زمين يا مسکن مددجويان و افراد نيازمند به صورت بلاعوض يا وام‎‎هاي قرض الحسنه مي‏‏کنند.

جعفري با بيان اين که موضوع مصارف خيرخواهانه اين صندوق‎‎ها مي‎‎تواند بسيار متنوع باشد، اظهار کرد: به عنوان نمونه عوايد اين صندوق‎ها مي‎‎تواند به حمايت از زندانيان جرائم مالي عير عمد اختصاص يابد يا مي‎‎تواند موضوع آنها حمايت از کودکان کار يا بيماران خاص و ساير موارد متعدد نيکوکارانه در جامعه باشد.

وي اين نوع نيکوکاري را داراي سابقه از گذشته دانست به نحوي که در گذشته و حال نيز افراد متمکن با در اختيار گذاشتن منابع خود به صندوق‎‎هاي موسسات خيريه، اجازه استفاده از محل آنها براي کمک به اشخاص نيازمند با ارائه تهسيلات قرض الحسنه را مي‎‎دادند.

نظارت سازماندهي بورس بر صندوق‌هاي نيكوكاري

مدير بورس منطقه‎‎اي يزد به مردم اين را اطمينان داد که تاسيس، توسعه و عملکرد و نتايج اين صندوق‎‎ها به عنوان يک نهاد مالي تحت نظارت سازماندهي شده‎‎ي سازمان بورس و اوراق بهادار کشور است.

وي ادامه داد: اين صندوق‎‎ها مانند ساير صندوق‎‎هاي سرمايه‏‏گذاري بايد تمام اطلاعات سرمايه‎‎گذاري خود را به صورت شفاف گزارش داده و منتشر کنند.

جعفري در پايان نيز تاکيد کرد: لازم است که به جاي گداپروري در جامعه به سمت توانمندي نيازمندان برويم تا دامنه فقر در جامعه محدود شود و در اين رابطه صندوق‎‎هاي نيکوکاري يکي از شيوه‎‎هاي نيکوکارانه است که در آنها هم اصل سرمايه حفظ مي‎‎شود و هم به سرمايه‎‎گذاري مولد مي‎‎انجامد و به توسعه بازار سرمايه و بازار کسب و کار در جامعه کمک مي‎‎کند و عوايد آنها به صورت هدفمند صرف نياز نيازمندان واقعي جامعه مي‎‎شود.